Pin Cushion (GB) + The Load (Servië)
Festival Favorites #1
door Cor Oliemeulen
In Festival Favorites een pleidooi voor twee filmfestivalfilms die een breder publiek verdienen. In dit eerste deel kijken we met stijgende verbazing naar een contactgestoorde moeder en haar dochter in Engeland en gissen we naar een mysterieuze lading tijdens de burgeroorlog in Joegoslavië.
Pin Cushion (ArteKino Festival, online – 1-31 dec)
’Lick Me ‘Till I Scream’ met de afbeelding van een ijsje staat op het T-shirt van Lyn als ze over de drempel van een vriendinnenclub stapt. Net als de huisvrouwen in de kring weet je als kijker niet goed of je het zult uitproesten van het lachen of dat je medelijden moet tonen. Zoals altijd druipt Lyn af nadat ze is afgewezen en iedereen uitvoerig heeft bedankt.
Lyn (Joanna Scanlan) is dan ook op z’n zachtst gezegd een bijzondere verschijning. Ze kleedt zich kleurrijk, soms kinderlijk en interacteert verre van alledaags. Bovendien loopt ze een beetje mank. Tijdens een van haar moeilijke momenten zit Lyn in bad waar ze probeert de bochel van haar rug te zagen! Tienerdochter Iona (Lily Newmark) weet dit te verhinderen.
Seksmaniak
Lyn en Iona zijn erg naïef en contactgestoord naar anderen en worden door iedereen uitgekotst, hoe goed ze ook hun best doen. Ze hebben alleen elkaar. Hun band is oersterk; Iona slaapt zelfs bij haar moeder in bed.
Ze zijn weer eens verhuisd. Iona gaat naar een nieuwe school waar ze door het populaire dellengroepje wordt uitgelachen, gemanipuleerd en gekwetst nadat ze dronken is gevoerd. Maar dan heeft ze al iedereen om aandacht gesmeekt en is ze zich uitdagend gaan kleden. Lyn, die plots haar dochter dreigt te verliezen, schreeuwt van de daken dat Iona een seksmaniak is geworden. Dat werkt alleen maar averechts.
We kunnen het Lyn moeilijk kwalijk nemen, want ze is een slepend vat vol wanhoop. Ze zegt dat ze altijd zo eenzaam was dat ze zich destijds heeft laten verkrachten. Met een kind was er eindelijk iemand met wie ze een band zou hebben.
Knipoog
Soms doet het duo denken aan de teruggetrokken moeder en dochter in de horrorklassieker Carrie (1976), hoewel Iona geen voorwerpen kan laten vliegen en Lyn niet zoveel kruisbeelden heeft, maar wel een huiskamer bomvol zelfgemaakte snuisterijen en frutsels. Ook in Pin Cushion is de roodharige dochter slachtoffer van een onaangepaste, wereldvreemde moeder. En ook hier zijn drastische maatregelen vereist om zich aan die beklemming te kunnen ontworstelen.
De kleurrijke, bijna vrolijke cinematografie van Pin Cushion kan en wil de tragedie onder de opeenstapeling van uiterst ongemakkelijke gebeurtenissen – met af en toe een dikke knipoog – geenszins verbloemen. Het psychologische, soms poëtische, coming of age-verhaal, geschreven door de debuterende Engelse regisseur Deborah Haywood, is met weinig middelen en veel liefde gemaakt. Inderdaad de zoveelste film over het pesten van buitenbeentjes, maar wel oprecht, sterk geacteerd en wars van prekerigheid en vals sentiment.
Als ik filmdistributeur was, zou ik Pin Cushion (begin 2018 ook al te zien tijdens het IFFR in Rotterdam) alsnog in de Nederlandse bioscoop uitbrengen.
Pin Cushion won de New Waves Special Award tijdens het Seville European Film Festival.
The Load (Les Arcs Film Festival, Frankrijk – 15-22 dec)
Ook een speelfilmdebuut is The Load (oorspronkelijke titel Teret) van de Serviër Ognjen Glavonic. Hij schreef en regisseerde een donker drama waarin geen woord teveel wordt gesproken. Toch zul je niet snel afhaken, want onze hoofdpersoon vervoert een mysterieuze lading en je wilt weten wat die is.
We schrijven 1999 als een groot deel van Joegoslavië is verscheurd. De laatste stuiptrekkingen van de burgeroorlog spelen zich af in Kosovo. Tienduizenden Albanezen zijn gevlucht voor het geweld. De strijd tussen het Servische leger en de Albanese guerrillabeweging UCK escaleert. De NAVO grijpt in, zonder mandaat van de VN Veiligheidsraad, en zet de Serviërs onder druk door maandenlange bombardementen.
Murw
Zo nu en dan hoor je beschietingen en in het donker zie je het licht van afweergeschut. Het lijkt alsof de bevolking allang murw is geslagen. De NAVO strooit met pamfletten die niet eens worden gelezen. Enkele tieners verzamelen hooi, maken een grote fallus en steken die in de fik, als boodschap aan de piloten.
De werkloze fabrieksarbeider Vlada (de Kroatische acteur Leon Lučev) neemt een job als vrachtwagenchauffeur. Hij moet de vergrendelde truck binnen een dag van Kosovo naar Belgrado rijden. Wegblokkades, kapotte bruggen, grauwe landschappen, gedeprimeerde mensen. Vlada neemt een lifter mee. De jonge muzikant zegt de weg te weten, maar wil in feite zo snel mogelijk het land verlaten om elders een toekomst op te bouwen.
Mysterie
Er gebeurt niet veel in The Load. Af en toe klinkt er een ferme tik achter uit de laadruimte, maar Vlada mag en wil ook niet checken wat dat geluid is. Eenmaal aangekomen op de plaats van bestemming, een afgelegen militair complexje, hebben we meer dan een vermoeden wat zijn vracht was. Vlada is een stoere gast. We lezen weinig af van zijn stoïcijnse blik. De volgende keer zal hij een camera meenemen.
Het trage Servische drama speelt met de verwachtingen van de kijker omdat die het mysterie wil ontrafelen. Belangrijker nog is de atmosfeer van The Load. De treurigheid en troosteloosheid druipt van bijna elke scène. Je hoeft helemaal niets van het oorlogsgeweld te zien (doden, gewonden, kapot geschoten huizen) om je in die tijd en omgeving te wanen. Dat is een knappe prestatie.
Leon Lučev was beste acteur van het Sarajevo Film Festival, Ognjen Glavonic beste regisseur van het Marrakech International Film Festival en The Load beste film van het Haifa International Film Festival.
6 januari 2019