Filmhuis van het Verleden | Reis 2: 1959
Godard springt in de tijd
door Axel F. Jomich
Het is september 1959 en regisseur Jean-Luc Godard duwt cameraman Raoul Coutard behoedzaam voort in een rolstoel. Hier in Hôtel de Suède wordt de slotscène van de moderne gangsterfilm À bout de souffle opgenomen.
Patricia en Michel zijn op de vlucht omdat de laatste na een autodiefstal impulsief een motoragent heeft gedood. Patricia zegt dat ze de politie heeft gebeld en dat hij moet vluchten. Met het script in zijn ene en de rugleuning in zijn andere hand draait Godard langzaam rond het verliefde koppel terwijl het ratelen van de Eclair Cameflex van Coutard de dialoog bijna onverstaanbaar maakt.
– Moet ik niet harder spreken? vraagt Jean Seberg.
– Ik wil dat je volledig kalm en cool bent, antwoordt Godard.
– Moet ik niet meer emotie tonen? vervolgt de Amerikaanse actrice, die niet voor het eerst het bloed onder de regisseursnagels vandaan haalt.
– Dat je aan de andere kant van de oceaan Jeanne d’Arc hebt gespeeld, wil nog niet zeggen dat je nu ook met vuur kunt spelen!
Niemand die vragen stelde toen ik hier gewoon kamer 12 van Hôtel de Suède kwam binnenlopen, iedereen dacht kennelijk dat ik bij iemand anders hoorde. Zaak is om zoveel mogelijk buiten het beeld van Godard te blijven. Hij heeft het toch te druk en moppert de godganse tijd.
Het waren dan ook geen gemakkelijke weken voor de filmcrew. Te weinig geld om bijvoorbeeld een dolly te huren en te weinig tijd om ingewikkelde rails aan te leggen. Doorlopend discussie over welke filmrollen je voor de camera moest gebruiken. Bovendien hadden de schrijver van het script, François Truffaut, en technisch adviseur Claude Chabrol zich nauwelijks op de filmset laten zien. Gelukkig was collega Jean-Pierre Melville bereid een klein rolletje te spelen.
De regisseur zegt regelmatig tijdens de opnamen tegen iedereen dat hij radicaal wil breken met de codes van de klassieke Hollywoodstijl en de continuïteitsmontage. Maar hier begrijpt niet iedereen dat een shot niet per se hoeft te worden gevolgd door een tegenshot op ooghoogte zodat het publiek ziet wat het personage ziet. Godard wil ook geen voor de hand liggende emoties.
– Ik voel me toch prettiger als ik harder spreek, zegt Seberg.
– Wat jij wilt, reageert Godard, die weet dat de scène toch nog zal worden gedubd.
Niemand in deze ruimte kan nog bevroeden dat À bout de souffle bij zowel critici als publiek razend populair zal worden en dat de film gaat gelden als boegbeeld van de nouvelle vague en inspiratiebron voor talloze filmmakers. Die eer heeft Godard voornamelijk te danken aan het gebruik van de jump cut: het na elkaar monteren van twee beelden waardoor een kort sprongeffect in de tijd ontstaat.
Die montagetechniek ontdekte Georges Méliès trouwens al tijdens een van zijn eerste filmopnamen. Nadat hij op straat was gestruikeld, zag hij thuis dat door zijn val een stukje beeld miste. Voortaan kon hij goochelen met film. Het publiek kon in 1896 de ogen niet geloven toen Méliès zijn vrouw onder een doek liet verdwijnen en een skelet haar plaats innam.
Jean Seberg zit in een hoekje stoom af te blazen en Jean-Luc Godard vermoedt dat de film veel te lang is geworden.
– Die klootzak van een distributeur accepteert dit nooit. Ik heb geen zin om hele scènes te schrappen.
– Misschien kun je op een speelse manier binnen de scènes knippen. En dan zonder vloeiende overgangstechnieken. Dan wordt de film veel vlotter en avontuurlijker.
Voordat Godard ziet wie die suggestie hem toewerpt, maak ik me uit de voeten.
De handheldcamera volgt gangster Michel als hij buiten tevergeefs een auto wil laten stoppen. Terwijl hij sprintend uit het zicht verdwijnt, betreed ik de linkeroever van de Seine, loop langs de leuke cafeetjes van Quartier Latin en werp een laatste blik op de Notre-Dame. Ik kan bijna niet wachten om binnenkort, 26 jaar eerder, een veel jongere dame te ontmoeten.
Bronnen en tips:
Films: À bout de souffle (1960), Escamotage d’une dame au théâtre Robert Houdin (1896)
Websites: https://theibtaurisblog.com/2013/08/06/a-bout-de-souffle-and-the-making-of-innovation/
https://www.youtube.com/watch?v=BSfEX5104_c
http://www.boat-mag.com/raymond-cauchetiers-new-wave/
https://www.imdb.com/title/tt0053472/trivia?ref_=tt_trv_trv
https://en.wikipedia.org/wiki/Breathless_(1960_film)
http://www.newwavefilm.com/interviews/godard-1962-interview.shtml
https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/490/857/RUG01-001490857_2011_0001_AC.pdf