***
recensie Free State of Jones
Epos over opstand en slavernij raakt nooit ontketend
door Wim Meijer
Free State of Jones is ambitieus, maar het verhaal over de opkomst van het rebellenleger in Jones County tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog onder leiding van Newton Knight mist scherpte. Met name het plot is even chaotisch als de veldslagen tussen de Confederacy en de Union.
Mississippi, 1861. De Amerikaanse Burgeroorlog is in volle gang en de Union van Abraham Lincoln strijdt tegen de Confederacy, een verzameling zuidelijke staten. De inzet: afschaffing van de slavernij. Een impopulaire wet, vindt het zuiden, want slaven bewerken gratis de plantages en brengen een hoop geld binnen, dus wordt het oorlog.
Moerasguerrilla
Deze vier jaar durende strijd maakte meer Amerikaanse slachtoffers dan beide Wereldoorlogen samen en in de openingsscène zie je waarom: op open terrein lopen twee legers elkaar tegemoet en voordat de frontlinies met elkaar in contact zijn hebben kanonnen en artillerie al korte metten gemaakt met het halve regiment. Gewonden genoeg ook. Aan Newton ‘Newt’ Knight (Matthew McConaughey) de taak om ze naar de hospikken te brengen.
Na de zoveelste confrontatie met de dood – dit keer in eigen familie – heeft Newt het gehad. Hij deserteert, keert terug naar zijn boerderij in Jones County en vlucht voor de Confederation Army. Newt, een gerespecteerd lid van de gemeenschap, groot, bebaard en gezegend met katachtige reflexen, schuilt in het zompige moeras. Hij is niet de enige. Ook zwarte ex-slaven die voorheen katoen plukten zijn in grote getale aanwezig. Onder leiding van Newt vormen de vluchtelingen een militie en voeren een guerrillaoorlog tegen de Confederacy. Een bijzonder verhaal gebaseerd op het gelijknamige boek van Victoria Bynum, een historica die vooral wil aantonen dat niet alle blanken tijdens de Civil War slavenhandelaren waren en niet alle zwarten in die tijd slaven.
Racisme in Mississippi
Free State of Jones toont McConaughy zoals we hem kennen: goed en dik accent. Maar hij is niet in topvorm, gedeeltelijk omdat regisseur Gary Ross zich teveel focust op allerlei randzaken. Fris en bijzonder overtuigend zijn Mahershala Ali en Gugu Mbatha-Raw. Ali (Remy Danton in House of Cards) speelt de goudeerlijke Moses, een zwarte vluchteling die geïnspireerd raakt door Newt. Moses ontwikkelt zich van schuchtere ex-slaaf tot welbespraakt vrijheidsvechter. Mbatha-Raw vertolkt Rachel, een slavin die in haar vrij uurtjes Newt helpt en hem huwt.
Newts bijnaam is ‘The Robin Hood of Piney Woods’. Hij is een held in de ogen van velen, maar in de staat Mississippi ziet de (vooral oudere) bevolking Newt als een verrader, die bovendien met een zwarte is getrouwd. In het huidige Jones County is deze film bijzonder controversieel. Gary Ross stipt racisme in Mississippi nogmaals aan middels een totaal overbodige, verwarrende flashforward met een rechtszaak rond 1970 waarin een afstammeling van Newt en Rachel Knight, totaal blank qua uiterlijk, wordt beschouwd als ‘ten minste een achtste zwart’. Dus zwart. Zwart zijn is nog net geen misdaad in Mississippi, maar als zwarte trouwen met een blanke is dat wel.
Besluiteloos
Waar Steven Spielberg koos voor één invalshoek en de aanvoerder van de Union prachtig portretteerde in Lincoln, blijft Gary Ross besluiteloos. Dit resulteert in pogingen zowel de gruwelen van oorlog, de slavernij, een interraciaal huwelijk, de politiek eromheen alsook een rechtszaak in 1970 te verfilmen. En dat werkt niet, want een epos van deze grootte vereist focus. De mooie aspecten van de film – het acteerwerk, de karakterontwikkeling en de cinematografie met indringende close-ups en prachtige wijde shots van de uitgestrekte moerassen – raken hierdoor ondergesneeuwd.
28 augustus 2016