Samsara

****

recensie  Samsara

Onmetelijke kracht van het beeld

door Wouter Spillebeen

‘Eerst zien, dan geloven’, zegt de criticus. Wie Samsara ziet, heeft zelfs moeite om zijn eigen ogen te geloven. Dit is een beeldschone documentaire die haar boodschap zonder woorden overbrengt.  

Bijna vijf jaar lang reisde de ploeg van Ron Fricke en Mark Magidson over vijf continenten om in vijfentwintig landen de meest opmerkelijke, zeldzame en ontzagwekkende taferelen te filmen. Het resultaat is een technisch indrukwekkend stukje minimalisme met de naam Het Eeuwig Draaiende Rad van het Leven, of gewoon Samsara.

Recensie Samsara

Net als Baraka (1992), de voorganger van dezelfde makers, bestaat de film enkel uit beelden en ondersteunende muziek, geen enkel woord – geschreven of gesproken – geeft uitleg. Beide films zijn volledig vastgelegd op 70mm-film, een zeldzaam formaat dat een dubbel zo hoge resolutie heeft dan de meeste andere analoge films.

De reis begint in een Tibetaans klooster, brengt ons naar een verwoest dorp, gaat verder naar een Christelijke kathedraal… Contrasten steken overal de kop op, oud tot jong, dag tot nacht, mooi tot lelijk, orde tot chaos en licht tot schaduw. Er bestaan waarschijnlijk evenveel manieren om Samsara te interpreteren als er mensen zijn die de film bekijken.

Gelijkenissen
Terwijl Samsara schijnbaar verschillende culturen en gebruiken in beeld brengt, legt de film de nadruk op de gelijkenissen. Een getooide en geverfde vrouw uit een Afrikaanse primitieve stam die een baby vasthoudt wordt gevolgd door een getatoeëerde westerse man die zijn kind liefkoost. Overal ter wereld staan standbeelden van mensen en overal barsten ze van de symboliek, zij het religieus of werelds.

In Japan wordt gedanst om voorouders te vereren, in een gevangenis aan de andere kant van de aardbol om fit te blijven. De volgorde van de beelden mag er soms willekeurig uitzien, maar er zit wel degelijk een boodschap achter. ‘We willen een gevoel van verbondenheid weergeven met het fenomeen dat we allemaal ondergaan: het leven’, aldus Magidson.

Muziek
De ondersteunende geluiden in Samsara bestaan vooral uit wereldmuziek. Langgerekte etherische tonen, doorspekt met opzwellingen van koperorkesten, zeldzame instrumenten en zangstemmen die een trance kunnen veroorzaken. De zoveelste ‘hayé hayé’ begint best wel vervelend te worden, maar het geluid ondersteunt de waanzinnige beelden perfect. De muziek zorgt voor een gepast gevoel bij het zien van een oneindige woestijn of een drukke stad. De liederen worden opzwepender naarmate de film vordert, wat perfect past bij de nieuwe locaties. Bij de versnelde beelden van een vleesverwerkingsfabriek pikt de muziek haar hoogste tempo op.

Recensie Samsara

Woordeloos
Het woordeloze karakter van Samsara is tegelijk de grootste sterkte en het grootste nadeel. Het gebrek aan uitleg bij wat te zien is, doet de kijker zich constant afvragen waar de beelden genomen zijn en wat er gaande is. Na een tijdje kan de interesse verminderen en dwalen de gedachten vrij makkelijk af, vooral wanneer een volle minuut alleen de schaduw op het gelaat van een standbeeld te zien is.

Wie de ogen opent en de interesse vasthoudt, komt tot de conclusie dat het woord deze film alleen maar zou schaden. Het hele idee achter een documentaire als deze is net om aan te tonen dat het beeld alleen zo ongelooflijk krachtig en meeslepend kan zijn, dat de rest overbodig wordt. Het fantastische staaltje camerawerk, dat met licht speelt als geen ander maakt van Samsara een ongezien kunstwerk dat veel meer is dan een gewone documentaire.

 

16 december 2013

 

MEER RECENSIES