Ubiquity

***

recensie Ubiquity

Een probleem dat niet bestaat

door Cor Oliemeulen

Iedereen kent wel iemand die zegt veel last van straling te hebben. Het is echter een probleem dat niet bestaat, omdat het zo moeilijk aantoonbaar is. Documentairemaakster Bregtje van der Haak portretteert drie mensen met EHS (Elektro Hypersensitiviteit), waarmee zij de impact van draadloze technologie bespreekbaar wil maken.

De grote internetbedrijven (Facebook en Google) en telefoonmaatschappijen willen het wereldwijde web van digitale netwerken volledig dekkend maken, zodat iedereen altijd en overal met het internet verbonden is. Sommige mensen voelen de elektromagnetische straling van wifi, smartphones en zendmasten in hun hoofd en lichaam. Samen met de toenemende mondiale dekking stijgen zowel het aantal slachtoffers als het verzet, maar aan onbegrip en wegkijkgedrag lijkt vooralsnog weinig te veranderen.

Ubiquity

Op de vlucht
In Ubiquity (letterlijk vertaald: alomtegenwoordigheid) volgen we drie mensen die de straling proberen te ontvluchten. De beelden en interviews worden begeleid door een elektronische geluidsband die soms beangstigt, als ware het een thriller. De draadloze netwerken worden hoorbaar en bijna voelbaar door het geluidsontwerp van Vincent Sincerettu, die zelfs muziekstukjes van wifi-signalen componeert.

Soms zijn de beelden opzettelijk wazig of voorzien van een rood filter. De drone-beelden van bovenaf tonen de drukke wereld daar beneden en wekken de suggestie van een stijgend stralingsniveau. Neem een mensenmassa in een willekeurige stad en je ziet dat meer dan de helft in zichzelf gekeerd een mobieltje in de hand heeft. Over communicatie gesproken.

Frequenties in je hoofd
De Zweedse ingenieur Per werkte eind jaren tachtig bij telecommunicatiebedrijf Ericsson aan een prototype van de smartphone. Hij werd ziek van de hoofdpijn en kon tot verdriet van zijn kinderen niet in Stockholm blijven. Al achttien jaar woont hij in een huisje in de bossen, zo ver mogelijk van stralingsbronnen. Hij heeft vooral last van digitale apparatuur. Daarom filmt de crew de interviews met een ouderwetse Bolex-camera die je met de hand moet aanzwengelen. De mobieltjes gaan tijdelijk in een aluminium pan.

Per zegt dat hij frequenties in zijn hoofd hoorde. Als hij teruggaat naar ‘de beschaving’ komt het geluid onmiddellijk terug. Hij trilt nog steeds. Komt dat door de straling, of kan het ook een andere oorzaak hebben? Per weet het antwoord wel. De oud-ingenieur maakt een eenzame indruk midden in de natuur. Het incidentele contact met de buitenwereld is met een man in een bestelbusje die boodschappen komt brengen.

Ubiquity

Draadloos is overal
Ook de Nederlandse Anouk (36) nam ontslag. Ze kreeg zware hoofdpijn en huiduitslag nadat op haar werk nieuwe wifi-routers en een zendmast werden geplaatst. Ze legt haar twee jonge kinderen uit wanneer ze het meest last heeft. Samen doen ze met een apparaatje metingen bij een telefoonmast. Haar dochtertje draagt een T-shirt waarop staat dat je beter offline kunt zijn. Hun halve huis zit vol aluminiumfolie, in de meeste gevallen zwart geverfd. Zo blijft de meeste straling buiten, zegt Anouk, die hogere waardes meet achter het raam dan achter de beplakte muur. Ze maakt zich zorgen over de toekomst van haar kinderen. Draadloos is overal en neemt alleen maar toe.

Het gezin gaat verhuizen van de stad naar de provincie. Als ze uiteindelijk een boerderij hebben gevonden en Anouk een ‘acceptabel’ aantal microwatts heeft gemeten, krijgt manlief groen licht. Wel een beetje jammer dat er vlakbij de basisschool een telefoonmast staat. We zien Anouk tijdens een hoorzitting in haar nieuwe gemeente, maar erg serieus wordt ze niet genomen.

Hetzelfde probleem heeft Asaka (31) die de drukte van Tokio is ontvlucht. Ze zegt dat haar lichaam werkt als een gloeiende antenne en dat ze veel last heeft van haar hoofd en oren en af en toe een bloedneus krijgt. Ze meet de elektromagnetische straling in haar nieuwe buurt. Desgewenst geeft ze uitleg, sommigen halen hun schouders op. Asaka verspreidt stickers met de boodschap om in de trein je mobieltje uit te zetten. Ze is realistisch: “Mensen met EHS zijn klokkenluiders. Maar zolang hun ziekte niet wordt erkend, gebeurt er niets.”

Ubiquity

Invoelbaar
In 1995 maakte de onafhankelijke Amerikaanse regisseur Todd Haynes het beklemmende filmdrama Safe over de lotgevallen van een vrouw (Julianne Moore) die ziek wordt van haar omgeving. Zij krijgt hoofdpijn, ademnood en uitslag van één of meer van de 60.000 chemische componenten die dagelijks in onze nabijheid zijn, echter dokters kunnen geen lichamelijke oorzaak voor haar klachten vinden. Totaal verzwakt en bewapend met een zuurstoffles belandt zij uiteindelijk in een speciaal gebouwd ‘safe house’, waardoor zij bijna geheel van de buitenwereld is afgesloten.

In de 23 jaar tot de Nederlandse documentaire is er weinig gebeurd om het leven van hypersensitieve mensen wat aangenamer te maken. Hoewel Apple deze week op de nieuwe versie van haar iOS-besturingssysteem Digital Health introduceert, met als doel gebruikers wat vaker hun iPhone en iPad weg te laten leggen, blijven serieuze maatregelen achterwege en lijkt de alsmaar toenemende elektrosmog steeds meer slachtoffers te eisen.

Ubiquity registreert prima en zet niemand in het beklaagdenbankje, echter het invoelbare blijft wat op afstand en de toon is braaf. Maar misschien maakt dat de film juist erg geschikt als discussiestuk, vooral op middelbare scholen. Van een beetje bewustwording is nog nooit iemand ziek geworden.
 

2 juni 2018

 
MEER RECENSIES