Festivalverslag IFFR 2014: Deel 2
door Ralph Evers
Een hedonistische utopie, een non die op zoek gaat naar een familielid, scheldende Japanse mannen die paperclips maken en een treurmars van een uitstervend, zwijgend Siberisch volk vormen mijn eerste duik in het IFFR 2014.
In de Cinerama-bioscoop staat als eerste Perfect Garden op het programma. Het boekje belooft iets spannends en misschien zelfs iets vernieuwends. David Lynch, een hedonistische utopie, filmkunst, verwachtingen over een eigentijds sprookje komen voorbij. Het nodige escapisme na een dag werken… Laat maar komen! Helaas, hoe eloquent de beschrijving ook is, de film stelt flink teleur. De film is ronduit irritant en kinderachtig! Dit blijkt mede uit het grote aantal bezoekers die de zaal voortijdig verlaten.
Irritant rusthuis
De film begint, zoals je mag verwachten, eigenzinnig en bizar. Twee mensen dansen op ruis, waar gaandeweg een beat in komt. De film heeft wel wat weg van dada en roept herinneringen op aan Pipilotti Rists Pepperminta. Men probeert een verhaal in de film te weven.
Het etablissement Perfect Garden is een rustoord voor reizigers. Liefhebbers van vet, dichters, paddenstoelenverzamelaars, iedereen vindt er zijn plek en poogt met bizarre dialogen en vervormde stemmen contact met de ander te maken. De zogenaamde grappen worden echter dusdanig uitgemolken, dat de humor moet wijken voor genadeloze irritatie. Wanneer dit rusthuis onder de aandacht komt van een maffiabaas, hoop je dat er een einde komt aan deze irritatie. Echter, eenmaal binnen vallen de maffiosi aan dezelfde onzin ten prooi en vindt de maffiabaas als klap op de vuurpijl, zijn levenszin.
Naïeve non
Voordat de naïeve non Anna het klooster in mag moet ze contact zoeken met haar laatst nog in leven zijnde familielid. Tante Wanda is een kettingrokende jurist die geniet van haar onschendbaarheid. In het sfeervolle Ida ontdekt Anna dat ze niet katholiek is, maar van joodse afkomst en gaat ze met haar tante op onderzoek naar haar verleden. Tijdens haar zoektocht wordt ze door haar tante ingewijd in de moderne tijd. Met de ontmoeting van een jazzsaxofonist komt ze in aanraking met het vleugje vrijheid van de jaren zestig in het communistische Polen.
Wanda staat nogal afkerig tegenover het nonnenbestaan dat de menselijke geneugten afwijst en nu Anna heeft geleerd geen katholiek te zijn, kan ze ook van haar seksualiteit genieten. In de zoektocht naar het verleden is de Tweede Wereldoorlog nergens ver weg. Wanneer haar tante een dramatische beslissing neemt, voelt Anna zich ontredderd. Ze ziet zichzelf voor de beslissing staan om terug te gaan naar het klooster of haar nieuwe identiteit te ontplooien. Regisseur Pawel Pawlikowski brengt dit vrome verhaal in prachtig zwart-wit geschoten film met een kien oog voor detail.
Romantisch verlangen
Anatomy of a Paperclip is een gortdroge Japanse komedie, die wel wat wegheeft van een Aki Kaurismäki-film. Een simpel script over een paar uit de gratie gevallen mannen die in een verdwaald dorp dag in dag uit paperclips maken. De baas is met zijn geschifte gedrag het meest grappig. Hij blinkt uit in originaliteit wanneer het om schelden gaat en koestert ondertussen een romantisch verlangen naar zijn vrouwelijke werknemer. Zij wijst hem echter keer op keer af, wat zijn humeur niet ten goede komt.
Op een zekere dag vindt Kogure een vlinder in zijn huis. Niet lang daarna wordt zijn huis bewoond door een mysterieuze vrouw. Ze kunnen niet communiceren en het ligt niet in Kogure’s aard om boos te worden. Dit wreekt zich in tal van andere momenten, zoals wanneer hij voor de zoveelste keer van zijn kleding wordt beroofd. De humor zit verborgen in de vertraagde stijl en de vele herhalingen. Door gebruik te maken van chiptune muziek kijkt de film weg alsof je een computerspelletje aanschouwt.
Zacht ruisende beekjes
Van heel andere orde is de Litouwse film Few of Us, dat gaat over een uitstervend, zwijgend, Oegrisch volk in het noorden van Siberië. Regisseur Sharunas Bartas heeft aan gezichtsuitdrukkingen, grauwe landschappen, sneeuw, smeulende sigaretten en een minimale soundtrack genoeg om de gehele film te blijven boeien. Een vrouw reist per helikopter naar een afgelegen nomadenvolkje in Siberië. Haar motieven blijven onduidelijk en contact met de bevolking die haar wel lijkt te tolereren, verloopt zuinig. De natuur is immer dichtbij. De zacht ruisende beekjes kalmeren en zalven de kijker; ze vullen de leegte van de personages op.
Bartas heeft een fijn oog voor detail, waardoor de sneeuw bijna letterlijk koud aanvoelt. Daarnaast is het tempo van Few of Us alsof je een treurmars in largo luistert. Deze suggestieve en subliminale cinema laat zich door de avontuurlijke bioscoopganger zelf invullen. Je overgeven aan het ritme van een plek op aarde die niet de onze is. De film hangt tussen documentaire en drama in. Een verstild portret, dat doet denken aan het boek van Jimmy Nelson Before they pass away.
28 januari 2014