**
recensie Boven is het stil
Op de boerderij gebeurt niet veel
door Alfred Bos
Boven is het stil is gebaseerd op de gelijknamige, bekroonde debuutroman van Gerbrand Bakker (uit 2006) over het tragische leven van een boerenzoon in de Wieringermeer. De film is opgedragen aan hoofdrolspeler Jeroen Willems, die afgelopen december onverwacht overleed. Zijn carrière had een fraaier slot verdiend.
De vijfde bioscoopfilm van Nanouk Leopold ging in februari in wereldpremière tijdens de 63ste editie van het Internationale Film Festival van Berlijn. Voorafgaand aan de vertoning sprak de regisseur haar 1.500 toeschouwers toe en vertelde dat Boven is het stil daarmee al de helft had bereikt van het aantal mensen dat haar vorige film, Brownian Movement uit 2011, had gezien.
Leopold brak in 2005 door met haar tweede speelfilm Guernsey, dat een Gouden Kalf voor regie won en ook op buitenlandse festivals werd genomineerd. Ze is gespecialiseerd in verstilde, poëtische relatiefilms over de moeizame, maar niettemin liefdevolle omgang tussen mensen die tot elkaar zijn veroordeeld. Boven is het stil is geen uitzondering.
Vader-zoonrelatie
Ondanks die veelbelovende voorgeschiedenis (en een hoofdrol voor Jeroen Willems) is de film een teleurstelling. Leopold is gewend haar eigen scenario’s te schrijven en daar schuilt ditmaal het probleem. De keuze om een roman als deze te verfilmen is een ongelukkige. De regisseur heeft het hart uit Bakkers boek gesneden: van het oorspronkelijke verhaal zijn de verwikkelingen (in de roman verrassend en subtiel beschreven) uitgekookt tot de vader-zoonrelatie. Dat resulteert in een film van negentig minuten waarin eigenlijk niets gebeurt, nauwelijks wordt gesproken, slechts een handvol personages opduiken en filmmuziek zo goed als afwezig is. Er is alleen sfeer en die is niet erg sfeervol.
Jeroen Willems vertolkt de rol van Helmer, boerenzoon van inmiddels 55 die zijn afgeleefde vader naar de bovenverdieping van de familieboerderij ‘opruimt’ en hem in zijn laatste maanden (de film opent net als het boek in de herfst en besluit in het vroege voorjaar) van zijn leven verzorgt. De relatie tussen de twee is niet goed, maar je ontdekt niet waarom. Dialoog had meer kunnen verduidelijken, maar die is goeddeels afwezig. Wat wel duidelijk wordt is dat het leven op een Noord-Hollandse boerderij even opwindend is als een gereformeerde kerk op zondagochtend.
Karakterkop
Bakkers roman is terecht geprezen om zijn sobere maar puntgave stijl, waarin vooral de fraaie beschrijvingen van het oer-Hollandse polderlandschap opvallen. Die laten zich niet vertalen naar het filmdoek en de natuur ontbreekt grotendeels, vieze koeienkonten daargelaten. Als bovendien personages, verwikkelingen en dubbele bodems de overstap van roman naar scenario niet hebben kunnen maken, blijft er wel heel weinig te verfilmen over, al wordt er met deep-focus beelden (alles is met de hand gedraaid) veel diepzinnigs gesuggereerd.
Nanouk Leopold heeft zich aan de filmbewerking van Bakkers roman vertild. Je krijgt als kijker geen inzicht in de motieven van de personages, die bovendien nogal clichématig worden neergezet. Gevierd acteur Jeroen Willems had een fraaier slotakkoord verdiend en al kunnen diens fans anderhalf uur lang genieten van zijn karakterkop (en achterwerk), het is een opluchting als de zit voorbij is.
5 mei 2013