Citizenfour

****

recensie  Citizenfour

Het einde van privacy

door George Vermij

Het verhaal rond Edward Snowden was natuurlijk al wereldnieuws, maar Laura Poitras’ terugblik Citizenfour blijft een essentieel en intrigerend document. Zij filmde de eerste ontmoeting tussen journalisten met de beruchte klokkenluider en de reactie van media en overheden op zijn schokkende onthullingen.

De film opent met berichten tussen Poitras en de mysterieuze informant Citizenfour die werkt binnen het netwerk van de Amerikaanse inlichtingendiensten. De communicatie verloopt in het geheim en door middel van beveiligde berichten wegens de grote risico’s als hij betrapt wordt. Hij heeft schokkende informatie over de onwettige spionagepraktijken van de National Security Agency (NSA) die hun grip op het verkrijgen van data aan het vergroten zijn.

Recensie Citizenfour

Citizenfours keuze om contact met Poitras te zoeken komt voort uit haar unieke positie. Tijdens eerdere opnames voor een documentaireserie over de oorlog in Irak werd zij al snel op een watchlist gezet door de geheime dienst. Samen met journalisten Glenn Greenwald en Ewen MacAskill probeert zij vervolgens een ontmoeting te regelen met de klokkenluider die de grootschalige surveillance -projecten openbaar wil maken.

Stilte voor de storm
Ze ontmoeten hem in een hotelkamer in Hong Kong waar hij zijn identiteit ook prijsgeeft. Edward Snowden praat vervolgens beheerst over zijn werk en de nieuwe verstrekkende methodes die door inlichtingendiensten worden gebruikt om aan informatie te komen. Grote telecombedrijven vormen een deel van het complot en stellen, zonder gebruikers te informeren, al hun communicatieverkeer bloot.

Poitras wisselt de momenten met Snowden af met andere sprekers die het probleem van privacyschending door de Amerikaanse overheid aankaarten. Ook hanteert ze segmenten met verraderlijke serene statische shots. Zo zien we de bouw van een grootschalige elektronische spionagefaciliteit van de NSA en filmt ze een bedrieglijk pittoreske plek aan de Britse kust waar al het internetverkeer in Engeland wordt onderschept. De beelden hebben een stilte-voor-de-storm dreiging en contrasteren met de soms niet te bevatten schaal van de spionagepraktijken van de Britse en Amerikaanse overheid die opeens in de openbaarheid komen.

Recensie Citizenfour

Ongeloofwaardige samenzweringsthriller 
Dat sommige critici Citizenfour vergelijken met een thriller is niet vreemd. Die prangende vergelijking toont echter aan hoe onze werkelijkheid is gaan lijken op een slechte en ongeloofwaardige samenzweringsthriller. Neem de sinistere benamingen van de afluister- en datamining-projecten: PRISM, Stellar Wind of Tempora. Zijn het niet namen die je verwacht in een matige Bondfilm? Een arrogante en paternalistische paranoia lijkt voor overheden genoeg te zijn om basale burgerrechten te negeren of te ondermijnen in naam van veiligheid.

En dan is er nog een prachtig shot tegen het einde van de film dat toont wat er wordt opgegeven als wij het zo ver laten gaan. Poitras filmt van een afstand het appartement waar Snowden in Moskou verblijft, terwijl er een arrestatiebevel tegen hem is uitgevaardigd wegens spionage. Zijn vriendin is na veel bureaucratische rompslomp overgekomen om bij hem te zijn. Je ziet ze door het raam in hun keuken een maaltijd voorbereiden. Een scène van huiselijke intimiteit totdat je beseft dat hun levens nooit meer hetzelfde zullen zijn en dat dat eigenlijk voor iedereen geldt. Ons kwetsbare privéleven zal in de toekomst alleen maar meer onder druk komen te staan van verborgen krachten die je vóór het zien van deze docu niet voor mogelijk zou hebben gehouden.

 

24 mei 2015

 

MEER RECENSIES