***
recensie Never a Dull Moment
Tussen de as en de haarspelden
door Cor Oliemeulen
Sam Waagenaar was een nieuwsgierige, optimistische en onbevangen levensgenieter. Bekend van zijn biografie over Mata Hari, maar in vergetelheid geraakt als fotograaf die de halve wereld bereisde. Pim Zwier werd getroffen door diens ongepubliceerd levensverhaal en maakte een documentaire, waarin Waagenaars beleving van de Tweede Wereldoorlog centraal staat.
Never a Dull Moment is een chronologische opsomming van de levenswandel van de in 1908 geboren Amsterdammer. De tekst van de film is geheel gebaseerd op de woorden van de avonturier en wordt ondersteund door authentiek filmmateriaal en foto’s van Sam Waagenaar zelf. De geselecteerde passages uit zijn autobiografie komen tot leven door een voice-over. Hoewel de toon soms nonchalant of afstandelijk is, blijft het beeld van een oprechte en veerkrachtige persoon hangen.
Drang tot reizen
Sam Waagenaar had al vroeg een drang tot reizen en het bezoeken van vreemde landen. Na de middelbare school vertrok hij in 1930 naar New York waar hij publiciteitsmanager van filmmaatschappij MGM werd. Een half jaar later keerde hij terug en werd Hoofd Publiciteit & Reclame van Europa. Hij noemt het de beste tijd van zijn leven. In Parijs waren ‘de meisjes aangenaam brutaal’. Hij nam zangles, ging operette zingen, vestigde zich in Zuid-Frankrijk en vertrok in 1939 weer naar Amerika.
Na de Japanse aanval op Pearl Harbor werden heel veel oorlogsfilms gemaakt. Als Europeaan was ‘Samuel’ Waagenaar geknipt om de rol van nazi te spelen. Terwijl hij figureerde als Duitse soldaat werden bijna gelijktijdig zijn ouders gedeporteerd, via Westerbork naar Auschwitz voor ‘een gedwongen dood’. Later in de documentaire zal hij de gaskamer bezoeken. Alleen nog het trapje naar beneden is te zien. Hij maakt er foto’s en staat ’tussen de as en de haarspelden’.
Voortdurend gekkenhuis
Niet minder indrukwekkend is zijn persoonlijke verhaal over de invasie van de Geallieerden. Samen met de Amerikaanse stoottroepen beleeft hij de uitzinnig wuivende mensen in kapot geschoten Franse dorpen, de overgave van de Duitsers en de bevrijding van Parijs. De authentieke beelden zijn prachtig, de foto’s van Sam Waagenaar, geschoten vanaf het dak van een hotel aan de Champs-Élysées, geven een unieke kijk op ‘een voortdurend gekkenhuis’.
Als oorlogscorrespondent bezoekt hij het totaal vernielde Berlijn. ‘De ellende liep over straat en de dood zat op de stoep.’ In heel de stad was geen boom meer te vinden, want de murw geslagen inwoners hadden niets anders om te stoken. We zien foto’s van boomstompen en ‘de overgebleven standbeelden die vroeger in dichte struiken stonden en nu in absurde naaktheid uit de kale grond oprezen’.
Goed voor Sam Waagenaar dat hij de oorlogsellende uiteindelijk kon achterlaten. Nu was het tijd om als fotograaf / correspondent de wijde wereld in te trekken: Europa, Azië, Afrika, waar is hij in zijn vijftigjarige loopbaan eigenlijk niet geweest? Het maakt van Never a Dull Moment een bewogen portret zonder saaie momenten. Zonder de authentieke stem van de hoofdpersoon of een enkel interview blijft het wel moeilijk de mens achter de fotograferende avonturier te ontdekken.
17 augustus 2014