****
recensie The Master
Prachtig verontrustend
door Karina Meerman
Drama waarin we de relatie observeren tussen een onvoorspelbare, strakgespannen alcoholist en de vaderlijke leider van een spirituele cultus in oprichting.
Het is 1950. Freddie Quell (Joaquin Phoenix) was een zeeman tijdens WO II en is daar met een flinke tik uitgekomen. Hoe lang hij al alcoholist is weten we niet, we leren wel snel dat hij een talent heeft voor het stoken van drank. Hij is een intense man, met een vreemde lichaamstaal en een duistere blik. Hij lijkt voortdurend te balanceren op de rand van woede of waanzin, begeleid door een vrij ongemakkelijke kijk op seks.
Geen twijfel aan intellectuele vermogens
Freddie’s leven glijdt langzaam af naar de goot, tot hij per ongeluk de Meester ontmoet (Philip Seymour Hoffman). Deze aimabele figuur, die niet lijkt te lijden onder enige twijfel aan zijn eigen intellectuele vermogens, heeft uitgesproken ideeën over de spirituele mens. Hij is omringd door familie en volgelingen die geloven in De Zaak, The Cause. Overeenkomsten met de Scientology-kerk zijn er zeker: door trauma’s uit het verleden te herleven, kan de mens zich redden in dit leven en de volgende levens. De Meester, Lancaster Dodd, en Freddie Quell ontwikkelen al snel een band. Het verhaal volgt hen vanaf de eerste ontmoeting, wanneer Dodd de verdwaalde zeeman onmiddellijk in zijn hart sluit. De mensen om hen heen hebben wat meer tijd nodig. Maar gaat The Cause Freddie redden? En is dat eigenlijk wel relevant?
Schrijver en regisseur Paul Thomas Anderson creëert een geloofwaardig tijdsbeeld. De tijd dat mannen elkaar ferme handdrukken geven en vrouwen hun macht achter de schermen moeten uitvoeren (Feilloos getoond door Dodd’s enge echtgenote, gespeeld door Amy Adams). De beelden zijn intens (veel sepia en een aparte kleur blauw) en de muzikale begeleiding past perfect. De camera volgt de uitzonderlijke acteerprestaties van twee formidabele mannen, maar de kijker wordt nooit onderdeel van het verhaal. Hij mag observeren en zijn eigen conclusies trekken, terwijl Freddie Quell een ontwikkeling doormaakt van loser alcoholist, naar rabiate volgeling, naar twijfelaar.
Poëzie op het grote doek
Dit is geen blockbuster, maar poëzie op het grote doek. The Master verwart – met het risico de kijker kwijt te raken – en lijkt altijd een ondertoon te hebben van naderend onheil. Het spel is meesterlijk. Phoenix’ Freddie is explosief, onderdanig en gewelddadig tegelijk en ook Hoffman’s zalvende Dodd doen de haren in de nek kriebelen. Zo zien we, wanneer Dodds overtuiging in twijfel wordt getrokken tijdens een bijeenkomst, een heel andere kant opduiken van deze vaderfiguur. De aanval is de beste verdediging. Wie ooit een wetenschappelijke discussie heeft willen voeren met een gelovige – van welke stroming dan ook – voelt de frustratie van de kritische denker wiens logische argumenten aan de kant worden geveegd door heilige overtuiging.
Het kan heel goed dat de slotscènes de kijker in complete verwarring achterlaten, met de vraag wat er nu eigenlijk gebeurd is in de voorgaande 144 minuten. Hoe verfrissend is dat, in de gebruikelijke stortvloed van klip-en-klare actiefilms en dramaverhalen?
20 januari 2013