****
recensie Centaur
In het dierlijke vind je het ware
door Ralph Evers
Centaur vertelt op universele wijze een clash tussen twee broers, folkloristische tradities en de opportuniteit van het snelle geld. Een strijd tussen trouw zijn aan je cultuur of omgaan met nieuwe kansen tegen een achtergrond van een eenvoudig ruraal leven in Centraal-Azië.
Regisseur Aktan Arym Kubat heeft reeds een interessante filmografie, waarin het leven in Kirgizië (hoewel hij zelf geboren is in Kazachstan) op haast antropologische wijze tot ons komt. Een andere wereld, die inmiddels slechts enkele uren vliegen hiervandaan ligt. Zo anders, en tegelijkertijd zo herkenbaar.
Hij wisselt per film qua toon. The Light Thief (Svet-Ake) kent vooral een humoristische inslag. Beshkempir vooral een contemplatieve toon. Centaur weet voldoende humor erin te houden, maar daaronder gaat een andere boodschap schuil.
We volgen een man die we leren kennen als Centaur (gespeeld door Aktan Arym Kubat zelf). Een meester-paardendief. De slachtoffers zijn rijke mannen die de racepaarden gekocht hebben om mee te kunnen gokken of pronken. Centaur praat zijn gedrag goed aan de hand van oude Kirgizische tradities en een droom die hij had. Volgens de legende gaf het paard de mens vleugels. Dit wordt treffend in beeld gebracht, tegen de immer indrukwekkende achtergrond van de Centraal-Aziatische steppe.
Centaur is een simpel levende man met een dove vrouw en een liefdevolle relatie met zijn zoon. Hij slijt zijn dagen wat in de bouw en met het drinken van maksim, bij een verkoopster met wie hij een vriendschappelijke band heeft. Dit tot ongenoegen en jaloezie van andere dorpsbewoners. Wanneer Centaur gepakt wordt om zijn paardendiefstal blijkt het slachtoffer zijn broer te zijn. Een man die het financieel en sociaal gemaakt heeft.
Verdieping
Oog in oog met elkaar krijgt de film zijn eigen smoel. In plaats van een simpel dader-slachtoffer-wraakverhaal, ondergaan ze elkaars lot. Dit geeft een fijne verdieping aan de film en maakt de karakters nog meer vlees en bloed dan ze al zijn. Vragen als hoe om te gaan met wat de modernisering te bieden heeft, terwijl je tegelijkertijd je kernwaarden en bindende rituelen ziet veranderen, komen aan de orde. Zo representeren de beide broers een standpunt hierin, hetgeen in de overige minuten op mooie wijze wordt uitgewerkt.
De raad van dorpsoudsten en een publiek beraad draagt bij aan het antropologische gevoel dat de film meegeeft. Ook de rol van religie (in Kirgizië vooral de islam, net als dat hun taal enigszins als het Turks klinkt) krijgt zijn plek, waarbij Kubat ervoor kiest om vooral de menselijke invulling aandacht te geven. Zoals een moslim-evangelist, die tegen de regels in gelooft in magie of een bekeerde Centaur, die die vroomheid niet past en kiest zich uit een gebed terug te trekken. Zijn broer daarentegen die de Hadj wil doen om van zijn zonden te worden verlost is maar al te gretig en opzichtig bezig met zijn geloof. Een subtiel soort maatschappijkritiek, die schuurt, doet glimlachen en nimmer stellig wordt.
Menselijke toon
In krap negentig minuten weet Kubat een diep menselijke snaar te raken en ondanks de exotische locatie een herkenbaar scenario te schetsen. Een ontmoeting tussen twee broers, die door een aantal beslissingen vervreemd zijn geraakt van elkaar en door een drastische beslissing weer tot elkaar zijn veroordeeld. Kubat kiest vrijwel nergens voor de makkelijke weg. Onder de verstilde beelden zit een kritische blik op het geloof, hoe we met onze leefomgeving omgaan en hoe meedogenloos het leven kan zijn, pijnlijk in beeld gebracht in de slotminuten. Hoewel niet een bepaald productief filmland, toch verrassend volwassen.
20 maart 2018