*****
recensie Maps to the Stars
Oscar als moordwapen
door Alfred Bos
Maps to the Stars is de meest genadeloze satire op onze hang naar roem, rijkdom en aandacht – gesymboliseerd door Hollywood – die er tot nu toe op het filmdoek is vertoond. Regisseur David Cronenberg en scenarist Bruce Wagner gooien de remm(ing)en los.
David Cronenberg is de Neil Young van de eigentijdse cinema. De Canadees is dwars en grillig; trekt los van mode en reputatie zijn eigen spoor; heeft een herkenbare eigen stem, goed voor een uniek oeuvre; en is langzaam maar zeker uitgegroeid tot een monument. Het Amsterdamse filmmuseum EYE wijdt deze zomer een expositie aan de man en diens werk (tot 14 september). Voor die gelegenheid maakte Cronenberg de korte film The Nest, die voor de duur van de expo is te zien op YouTube.
‘De hel is een wereld zonder drugs’, zegt een van de (behoorlijk verknipte) personages in Cronenbergs laatste werkstuk en vuur is een van de centrale motieven in Maps to the Stars, een ongemeen zwart en als zuur bijtend portret van de hang van Hollywood en haar bewoners naar roem en succes. Het script is van Bruce Wagner, een verklaarde Hollywood-hater en auteur van onder meer de miniserie Wild Palms en White Dwarf, intelligente en eigenzinnige sciencefiction uit de jaren negentig. Met zijn aan beatauteur William Burroughs verwante cynisme is Cronenberg de ideale regisseur voor de meest genadeloze satire van Hollywoods illusiefabriek die er op het filmdoek is geprojecteerd.
Hallucinaties
Maps to the Stars, overigens pas de eerste film waarvoor Cronenberg naar Los Angeles is afgereisd, is alles wat de doorsnee Hollywood-productie niet is. De verhaallijnen over het door brand verminkte kindermeisje Agatha (Mia Wasikowska), het narcistische jeugdsterretje Benjie Weiss (Evan Bird), een verknipte actrice die hoopt haar incestueuze moeder te spelen in een biopic (Julianne Moore) en haar mentale coach (John Cusack) komen geleidelijk en zonder knaleffecten tezamen. Cronenberg trekt langzaam het doek van een gruwelijke waarheid weg, waardoor het unheimische gevoel – wat is hier in godsnaam aan de hand – allengs plaatsmaakt voor ontzetting. Willen we wel weten wat we te weten krijgen?
Cronenberg maakte naam met naar sciencefiction neigende films (Videodrome, The Fly, Naked Lunch, Crash ) waarin de lichamelijke integriteit van de personages wordt geschonden door technologie. Die fysieke horror heeft gaandeweg plaatsgemaakt voor psychische horror; de personages van Maps to the Stars leven in een emotionele woestijn waarin drugs en eigenwaan de leegte moeten vullen. Wat is gebleven zijn de surrealistische trekjes die het werk van Cronenberg regelmatig doen herinneren aan dat van David Lynch. Ook in deze film hallucineren enkele filmkarakters er ongeremd op los en is het verschil tussen waan en werkelijkheid subjectief. Ze zijn de auteurs van hun eigen nachtmerrie. Buiten is het kil, binnen nog veel killer.
Woedeaanval in lotushouding
Cronenberg zet zijn personages neer als emotioneel gehandicapte kneuzen die door hun ambities in monsters veranderen en transformeert de kijker tot voyeur. Ondertussen valt er ook te lachen, al is de humor gitzwart en cynisch, waarbij regisseur en scenarist burleske momenten niet uit de weg gaan. Zo is er de scène waarin een Hollywood-filmprijs (het is uiteraard de Oscar, maar niet heus) als moordwapen wordt ingezet en zijn er meerdere dialogen over poep. En wat te denken van een woedeaanval in lotushouding? Er zijn meer films waarin roem als de nieuwe religie en aandacht als de ultieme verslaving worden neergezet, Maps to the Stars gaat nog een stapje verder en toont hoe egotisme de empathie weg vreet. Is het toeval dat er vooral kinderen doodgaan?
Cronenberg zelf noemt Maps to the Stars een komedie, zoals al zijn film volgens de regisseur komedies zijn. Maar dan wel een komedie van het brute en onverschrokken soort. Al vouwen de verhaallijnen ineen, niet alles is aan het slot van de film duidelijk. Ook het gedicht van de Franse surrealist Paul Éluard, waar diverse malen naar wordt verwezen, biedt geen soelaas. Maakt allemaal niets uit, zo kan de kijker in zijn hoofd zijn eigen film invullen en dat is precies het verschil tussen entertainment en kunst. Meesterlijke film.
22 augustus 2014