Preview Previously Unreleased
Alsnog een kans voor monumentale titels
door Tim Bouwhuis
Net als vorig jaar is er weer alle reden om vooruit te blikken op het nieuwe programma van Previously Unreleased, een jaarlijks initiatief van EYE om onuitgebrachte titels in de zomermaanden alsnog naar de filmzaal te brengen. In het oog springen twee monumentale titels die indruk maakten op de festivals waar ze eerder te zien waren. Het Roemeense Malmkrog en het Chinese Dwelling in the Fuchun Mountains horen makkelijk bij het beste dat filmjaar 2022 te bieden heeft.
De selectie van Previously Unreleased omvat doorgaans films van (pakweg) één tot drie jaar oud die al ruimschoots te zien waren op buitenlandse festivals, maar niet in aanmerking kwamen voor binnenlandse releases. Bezoekjes aan IFFR (Internationaal Filmfestival van Rotterdam) of Film Fest Gent kunnen echter wonderen doen, en het doet goed om enkele hoogtepunten van die bezoekjes in de line-up terug te zien. Op het moment van schrijven zag ondergetekende vijf van de elf titels die vanaf 27 juni in roulatie worden gebracht.
Film(kijken) in isolatie
EYE trapt op 27 juni (en 2 juli) af met vertoningen van Malmkrog (Cristi Puiu, 2020), een episch kammerspiel van drieënhalf uur dat ondanks zijn historische setting (een landhuis in Transsylvanië, 19e eeuw) beklemmend actueel aanvoelde. In het najaar van 2020 schreef ik voor InDeBioscoop hoe de film en diens personages zich steeds verder terugtrokken binnenskamers. “Cinema is hier definitief naar binnen gericht, solitair en eenzaam”, luidde één van de conclusies, en die indruk was evengoed van toepassing op de eigen tijdsgeest (maskers op in de filmzaal, beperkte zaalbezetting, individuele filmbeleving) als op de thema’s die in de film zelf worden aangesneden.
Met een somber gemoed bespreken de personages leven en lot, en hoewel er lange tijd niets gebeurt, maakt een gevoel van naderend onheil zich van de film meester. Toegegeven, Malmkrog is een veeleisende zit, voor veel bezoekers ongetwijfeld een beproeving. Aan de andere kant valt het juist daarom te prijzen dat EYE de diepgravende filmoverdenkingen van de sterk filosofisch ingestelde Puiu (lees bijvoorbeeld dit interview uit 2011, naar aanleiding van zijn eerdere film Aurora) een tweetal bijzondere vertoningen (‘specials’) gunt. Voor zo’n dagtaak kun je als filmliefhebber zonder meer naar Amsterdam afreizen.
De staat van een land
Hetzelfde valt te zeggen over Dwelling in the Fuchun Mountains (Gu Xiaogang, 2019), al zal dit breed opgezette generatiedrama ook elders in het land te zien zijn. Het is bijzonder knap dat Xiaogang als relatief onervaren regisseur, weliswaar behorend tot een sterke generatie (Zuid-)Chinese filmmakers (zie vooral ook het werk van Bi Gan), op kalme en zelfverzekerde wijze de economische en sociaalmaatschappelijke staat van zijn land weet te schetsen.
Net als de Taiwanese cineasten Hou Hsiao-hsien (A Time to Live and a Time to Die, 1985) en Edward Yang (A Brighter Summer Day, 1991; Yi Yi, 2000) gebruikt Xiaogang de mal van het familieverhaal om een gebalanceerde en gevoelige kroniek van een groter gebied (een provincie, regio of in de meest uiterste zin een heel land) te filmen. Uitgekiende tracking shots volgen de personages in rustgevende registraties van de prachtige natuur, die een wrange balans vindt met de Chinese (mega)steden; dichtbevolkt, vervuild, rijk aan sociaaleconomische problematiek.
“De schoonheid van Fuyang, de stad waar Dwelling in the Fuchun Mountains zich specifiek afspeelt, heeft ook iets treurigs”, schreef ik tijdens IFFR 2020 voor een ander medium. “Door de vervuiling van de rivier is de visvangst het afgelopen decennium verder teruggelopen. Eerder, in de jaren negentig, oefenden papiermolens aan de rivierbanken al een destructieve invloed uit op het regionale ecosysteem.” In de jaren (2016-2018/2019) dat Xiaogang en zijn crews (de samenstellingen wisselden subtiel en per seizoen) de film opnamen, was Corona een naderende realiteit aan een voor ons nog onzichtbare horizon. China transformeert verder en het einde van Dwelling in the Fuchun Mountains hint ernaar dat we op termijn (inmiddels waarschijnlijk redelijk spoedig) een officieus tweede deel mogen verwachten.
Ontmanteling van een regime
Naast de twee monumentale titels uit dit overzicht kunnen geïnteresseerde filmliefhebbers nog genoeg andere PU-selecties bezoeken, en op EYE Film Player draait een deel van het aanbod uit eerdere jaargangen. There is no Evil (Mohammad Rasoulof, 2020) won de hoofdprijs op het filmfestival van Berlijn maar werd in de tumultueuze Coronatijd nog niet eerder uitgebracht door distributeur September Film (nu in samenwerking met EYE). De film is wat belegen en didactisch, maar sluit in zijn politieke ernst goed aan bij een doorlopende festivalstroom van Iraanse cinema die kritisch is op het regime, in dit geval specifiek op de handhaving van de doodstraf.
Autobiografische tandem
The Souvenir: Part II (Joanna Hogg, 2021) is een autobiografisch metadrama over de kunst van het filmmaken en de volwassenwording van de artiest, treffend vertolkt door de zeer talentvolle Honor Swinton Byrne (jazeker, de dochter van). Het is begrijpelijk dat EYE de film graag wil brengen, zeker omdat The Souvenir (2019) in 2020 al deel uitmaakte van het programma. Wel is het voor bezoekers belangrijk om de twee in tandem te (her)zien, dat wil zeggen, als je de film zo goed mogelijk wilt kunnen vatten. Het tweede deel is daarbij zonder meer de moeite waard, maar wel wat minder strak gemonteerd (lees ook: onevenwichtiger) dan zijn voorganger. Bovendien werd het sterke spel van Swinton Byrne in deel één aangevuld door een excellerende Tom Burke, die overtuigde als tegenspeler maar in deel twee nagenoeg ontbreekt (hij staat op de aftiteling, daar is het meeste wel mee gezegd).
Het is uitkijken geblazen, ten slotte, naar de laatste film van de Hongaarse filmmaker Kornél Mundruczó, die Pieces of a Woman (met Vanessa Kirby in een ijzersterke openingsakte) begin 2021 nog naar Netflix bracht en nu met Evolution (2021) laat zien hoe de Holocaust van generatie op generatie doorwerkt (release 1 september). Voor het volledige aanbod, offline en online, kun je terecht op de site van EYE.
24 juni 2022