Preview Previously Unreleased 2025
Tweede kans voor potentiële filmparels
door Tim Bouwhuis
Een zomer in de Nederlandse filmtheaters is niet compleet zonder de jaarlijkse aanwas van Previously Unreleased, het programma van Eye dat films zonder distributeur alsnog een podium biedt. De selectie van 2025 bevat zeven langspelers en twee shorts, die uitgesmeerd zijn over de vakantieweken van juli en augustus. De opener is op 10 juli de belangrijkste prijswinnaar van een erkend Europees festival, de afsluitende release een ontroerende publieksfilm.
Ondergetekende heeft er een goede gewoonte van gemaakt om elk Previously-jaar zoveel mogelijk titels voor te bezichtigen, al is het maar omdat ik een deel meestal al ‘per ongeluk’ meepak op Europese festivals. Wat is er mooier dan een verse indruk opdoen van een film waarvan je pas later meekrijgt dat hij een verlate Nederlandse release krijgt? Negen vinkjes zetten is dit jaar (nog) niet gelukt, zeven wel. Of de ongeziene titels óók de moeite zijn mag je de komende weken zelf gaan ontdekken, maar alvast een tipje van de sluier: naar Agarrame fuerte kijk ik bijzonder uit.

Toxic
10 juli – Toxic
Previously Unreleased opent met de belangrijkste prijswinnaar van het eclectische filmfestival van Locarno (2024). Het Litouwse Toxic draaide dit najaar wel in Gent en Leiden (en vorig jaar op het LIFF, red.) maar mocht niet aan het releaseschema proeven. Gezien de zomerse bekroning van dit coming-of-agedrama is de aandacht van Eye begrijpelijk, maar voor ondergetekende is dit wel met stip de minst geslaagde film van de selectie. Saulė Bliuvaité toont in haar regiedebuut de façade van de modellenwereld en zet die af tegen de povere leefomstandigheden van een stel tienermeisjes, die de belofte van modellenwerk als een manier zien om aan hun realiteit te ontsnappen. Bliuvaité’s regie mist tact en versterkt bedoeld of onbedoeld de miserie waarin haar hoofdpersonen belanden, zonder daar een voelbare dosis empathie tegenover te stellen.
17 juli – Swamp Dogg Gets His Pool Painted
Onconventionele muziekdocu over de Amerikaanse cultartiest Jerry ‘Swamp Dogg’ Williams, die dit voorjaar uitkwam in de VS en daar een Rotten Tomatoes-score van 100 procent aan overhield. Opvallend is dat vriend en collega Guitar Shorty tijdens de opnames het leven liet – de nasleep van dat verlies werd meteen in de film verwerkt.
24 juli – Agarrame fuerte
Ruim tien jaar terug kwamen de makers van Agaramme fuerte met Tanta agua (So Much Water), een aandoenlijk drama over een gescheiden vader die tijdens een doorregende vakantie de band met zijn dochter probeert te versterken. Agarrame fuerte (Don’t You Let Me Go) draait om rouwverwerking, en als het drama dezelfde warmte heeft als zijn voorganger lijkt een prachtige PU-toevoeging gegarandeerd. Wie nog nooit een film uit Uruguay zag, mag zijn kans schoon zien.
31 juli – Matt and Mara
De naadloze chemie tussen hoofdrolspelers Matt Johnson en Deragh Campbell is de grote kracht van Matt and Mara, een eigentijds relatiedrama over de bijzondere band tussen een getrouwde literatuurprofessor en een vrijzinnige schrijver. Tegen het decor van studentenstad Toronto dialogeren de twee erop los over kunst, de liefde en het leven, waarbij het eigenlijk geen seconde stilvalt. Dat laatste gebeurde ook tijdens een Q&A op het filmfestival van Berlijn (2024), waar de twee acteurs hun verhitte discussies moeiteloos doorzetten en de gespreksmoderator onbedoeld tot toeschouwer degradeerden.
7 augustus – C’est pas moi + Allégorie citadine
Leos Carax gaat volledig op de Godard-toer in C’est pas moi, een flitsend filmessay dat met associatieve montage en hoofdletters op de staat van cinema en politiek reflecteert. Passages uit de betere films van de Franse stilist (Mauvais Sang, Les Amants du Pont-Neuf) dragen bij aan een meta-werkje waar je ‘u’ tegen zegt, al is het soms de vraag waar de hommage stopt en de inventiviteit de overhand krijgt. Het is een ideale keuze van de programmeur om dit eerbetoon aan Godard te koppelen aan Allégorie citadine, een al even reflexieve short van Alice Rohrwacher (Lazzaro Felice) die de allegorie van Plato’s grot nieuw leven inblaast. Rohrwacher maakte de short samen met beeldkunstenaar JR, die in Agnès Varda’s Visages Villages samen met de regisseuse een bezoekje brengt aan, juist, Jean-Luc Godard.
14 augustus – Fotogenico
Wat moet een vader in een knalrode onderbroek in de meer ongure delen van Marseille? Het springerige Fotogenico begint als een mysterie van ‘wie’, ‘wat’ en ‘waar’ om later uit te monden in een tragikomedie over rouwverwerking. Het komediegedeelte werkt aanmerkelijk beter dan het drama dat de overhand krijgt in het tweede deel, maar voor een film die start als een geflipte culttrip is het vervolg wel opvallend kernachtig.

Universal Language
21 augustus – Universal Language
Je zou Wes Anderson niet snel meer in Previously Unreleased verwachten, maar het Canadese Universal Language heeft een absurdisme en stilering die snel doet denken aan de regisseur van het recente The Phoenician Scheme. Begin je Anderson (net als ondergetekende) een beetje zat te raken, laat je dan niet afschrikken: vooral het bonte eerste halfuur van de komedie is eigengereid en gevat genoeg om op eigen benen te staan. Uitgangspunt is een wereld waarin het Perzisch (twee coscenaristen van de film zijn Iraans-Canadees) een dominante taal in Canada is. Regisseur Matthew Rankin en scenarist/acteur Pirouz Nemati spelen zelf mee.
28 augustus – Ghostlight
De (naar inschatting) meest ontroerende en meest publieksvriendelijke film van deze PU-editie is Ghostlight, een empathisch familiedrama dat wonderbaarlijk genoeg niet op de lijstjes van de reguliere distributeurs is verschenen. Een rouwende vader en zijn dwarse dochter omarmen de helende kracht van theater in een vertelling die qua toon en visie doet denken aan Sing Sing. Dat drama over gevangenen die aan hun rehabilitatie werken, werd eerder dit jaar wél in Nederland uitgebracht, een wapenfeit dat tekenend is voor de toegankelijkheid van deze Previously-afsluiter. Bijzonder om te weten: vader, moeder en dochter in de film zijn écht bloedverwanten van elkaar.
Meer informatie over Previously Unreleased 2025 vind je op de site van Eye en via de verschillende filmtheaters. Een deel van de geselecteerde titels zal na de release ook zijn weg vinden naar Picl en de Eye Film Player.
10 juli 2025