*****
recensie Carol
Verboden liefde wint
door Alfred Bos
De Amerikaanse critici buitelen over elkaar heen om Todd Haynes’ verfilming van een lesbische roman uit de jaren vijftig te bewieroken. De Oscars staan al koud. En alle ophef is op zijn plaats: Carol weet te raken.
Heel veel films heeft hij niet gemaakt in de twintig jaar sinds zijn eerste langspeelfilm Safe (1995) en niet heel veel mensen zullen bij het horen van de naam Todd Haynes roepen: ah, de man van Velvet Goldmine (over een fictieve glamrockster uit de jaren zeventig, denk David Bowie) en I’m Not There (een biopic over Bob Dylan, die wordt vertolkt door zes acteurs, waaronder Cate Blanchett). Na Carol zal dat gebrek aan faam zijn verholpen, want met zijn vijfde speelfilm ontstijgt Haynes de status van buitenbeentje van de Amerikaanse cinema. Een meesterregisseur stapt in het voetlicht.
Carol vertelt het verhaal van een lesbische relatie in het Amerika van begin jaren vijftig, de tijd van de oorlog in Korea en de heksenjacht op communisten. Cate Blanchett speelt de titelheld, een dame uit de hogere middenklasse van New York die gevangen zit in een liefdeloos huwelijk. Wanneer de vriendschap met de muizige winkelbediende Therese (Rooney Mara, bekend van de titelrol uit de Amerikaanse remake van The Girl with the Dragon Tattoo) uitgroeit tot een liefdesrelatie, slaat de man des huizes (Kyle Chandler) op tilt. Carol dreigt alles te verliezen – kind, huis, reputatie, vriendin – maar maakt een morele keuze en wint de liefde.
Geknotte vrouwen
Dat verhaal, in 1952 onder pseudoniem gepubliceerd door de Amerikaanse schrijfster Patricia Highsmith onder de titel The Price of Salt, biedt Haynes het platform om zijn specialiteit te etaleren: hij blinkt uit in emotionele portretten van vrouwen die door hun omgeving worden geknot. In Safe speelt Julianne Moore een huisvrouw in Los Angeles die psychisch langzaam uiteenvalt. Moore is ook de ster van het briljante Far from Heaven, een stilistisch perfecte pastiche van de tranentrekkende films van jaren vijftig regisseur Douglas Sirk, over een huisvrouw in New England die er langzaam achter komt dat haar perfecte leven één grote schijn is.
Die films lopen niet goed af. Beter vergaat het Mildred Pierce, vertolkt door Kate Winslet, in Haynes’ tv-miniserie naar het gelijknamige, in de jaren dertig gesitueerde boek van hard boiled-thrillerauteur James M. Cain. Met stalen ruggengraat en ijzeren wil overkomt ze alle obstakels die de verstikkende mores haar toewerpt. En ook Carol laat zich niet kisten door bekrompen ideeën of dubbele moraal. Ze volgt haar hart en haar geweten, en wint. Die boodschap was in de jaren vijftig taboe (zie Far from Heaven) en de uitgever van Highsmith wilde er niet aan, maar resoneert nu des te krachtiger.
Secuur stylist
Naast een talent om zijn actrices tot grote hoogten te stuwen (Moore en Blanchett behaalden met hun Haynes-films een Oscar-nominatie, Winslet won de Golden Globe) is Haynes een secure stylist. Zoals eerder in Far from Heaven weet hij de jaren vijftig tot in detail – het nieuwe fenomeen van de mini-groove langspeelplaat – te evoceren. Wat Carol, ditmaal niet in technicolor maar in gedekte tinten, een maatje hoger tilt is de soepele en zelfverzekerde regie. Was Far from Heaven nog ingesnoerd door concept en vormdwang, in Carol kan Haynes onbekommerd zijn meesterschap etaleren. Hier staat de vorm, inclusief de minimalistische soundtrack, in dienst van de emotionele boodschap.
Cate Blanchett gaat voor haar titelrol ongetwijfeld opnieuw een Oscar-nominatie binnenhalen en wellicht ook verzilveren. Ze kan als geen ander de wanhoop vertolken die broedt achter een masker van conformisme, zoals twee jaar terug nog in de titelrol van Woody Allens Blue Jasmine (goed voor een Oscar). Zo krijgen het perfect gestileerde decor en de talloze close-ups van gezichten (vaak door vensters gefilmd) waarop emoties wervelen en ogen luid spreken, de emotionele diepgang die bij het verhaal past. Daarbij doet tegenspeelster Mara nauwelijks voor Blanchett onder. Van het verbluffende openingsshot tot het triomfantelijke slotbeeld weet Carol twee uur lang te betoveren.
15 december 2015