****
recensie Hostiles
Reis door land en ziel
door Alfred Bos
In deze western staat niet gebrek aan gezag centraal, maar gebrek aan empathie. Vertolkt door een sterke ensemble-rolbezetting trekt een multicultureel gezelschap door de Amerikaanse wildernis en wordt geconfronteerd met zichzelf.
De western is van alle tijden want hij gaat met zijn tijd mee. Het genre blijft regisseurs en publiek boeien omdat het een elementaire setting biedt: de menselijke natuur in een omgeving zonder regels. In de western bestaat er geen samenleving – hooguit in embryonale vorm: de ranch, de postkoetsherberg, het mijnstadje – en regeert het eigenbelang van het individu. Het gezag is afwezig, wetteloosheid regeert. Hoe te overleven?
In Hostiles (‘vijanden’) stelt regisseur Scott Cooper een andere vraag: hoe om te gaan met anderen? Zijn western gaat over moreel gedrag in een immorele wereld. Kapitein Joseph Blocker (Christian Bale) is een veteraan van de oorlog die het Amerikaanse leger in het laatste kwart van de negentiende eeuw voerde tegen de oorspronkelijke bewoners van het wilde westen. Hij heeft verschrikkelijke dingen gezien. En, in reactie daarop, gedaan. Hij haat indianen, punt. “Men heeft geen idee wat oorlog doet met een man”, mompelt hij.
Blockers laatste opdracht is om een krijgsgevangen Cheyenne-opperhoofd, Yellow Hawk (Wes Studi, Magua in The Last of the Mohicans), en diens familie te verplaatsen naar het land van zijn voorouders in Montana; de chief heeft terminale kanker. De tocht van Fort Beringer in de woestijn van New Mexico naar de Berenvallei aan de voet van de Rocky Mountains leidt door ongerept, dus wetteloos gebied. Een reeks van incidenten onderweg wrikt het morele anker van de kapitein los. De reis is – heel klassiek, we kennen het al van middeleeuwse ridderromans – een transformatie. Het is een reis door de ziel.
Revisionistische western
Hostiles is een variant op de revisionistische western die in de jaren zestig opgang deed. Daarin waren de indianen het slachtoffer van blanke agressie en niet andersom, zoals in de traditionele western. In Coopers film gaat iedereen gebukt onder het geweld. De kapitein is getekend door zijn verleden, het Cheyenne-opperhoofd wordt in de blanke blik gereduceerd tot primitieve wilde, pelsjagers verkrachten net zo vrolijk blanke als indiaanse vrouwen, Comanche-indianen zijn sadistische slangen en blanke landeigenaren vegen met het gezag, zelfs dat van de Amerikaanse president, hun reet af. Het is allemaal historisch correct.
In Hostiles zijn alle personages gegijzeld door hun rol in de primitieve samenleving. Ze hebben de waarden van hun stereotype geïnternaliseerd, ze zijn geworden wat de omgeving in hen ziet. Het heeft hun identiteit gevormd en misvormd. De film heeft als motto een citaat van D.H. Lawrence, in parafrase: Amerika is een hard land, want de Amerikaanse ziel is nooit ontdooid. Iedereen is de vijand van iedereen.
Kapitein Blocker wordt tijdens de reis gaandeweg zichzelf door de morele waarden die passen bij zijn stereotype – de matrix van vooroordelen waarin iedereen gevangen zit – laag voor laag af te schaven. Hij wordt daarbij geholpen door een weduwe, Rosalie Quaid (Rosamund Pike), wier familie in de proloog van de film door een bende Comaches is uitgemoord. En door een vroegere strijdmakker, Charles Wills (Ben Foster), zijn sergeant van dienst bij de slachtpartij van Wounded Knee. Die moordt na de oorlog nog steeds indianen uit en wordt tijdens een tussenstop in Fort Winslow in Colorado als gevangene aan het reisgezelschap toegevoegd.
Romeinse code
Zo heeft regisseur Cooper een microversie van de Amerikaanse samenleving op reis gestuurd door het overweldigende landschap: man, vrouw en kind (Little Bear, de kleinzoon van de chief, gespeeld door Xavier Horsechief); blank, indiaan en neger (Blockers korporaal Woodson, gespeeld door Jonathan Majors). De moraal van kapitain Blocker wordt gespiegeld in de gefossiliseerde ideeën van de blanke psychopaat, Wills; de ethiek van de Cheyenne in de wreedheid van de Comanches. De moraal van de film komt uit de mond van Blockers eerste sergeant, Thomas Metz (Rory Cochrane): “Wat we de indianen hebben aangedaan is onvergeeflijk.”
Kapitein Blocker is een moderne man, al beseft hij dat aan het begin van de film nog niet. Hij vertrouwt blind op zijn korporaal, een Afro-Amerikaan, die zijn flank dekt. Hij spreekt met de Cheyenne in hun taal. En zijn code is, interessant genoeg, niet de christelijke moraal van de bijbel. Zijn held is Julius Caesar, hij leest diens beschrijving van de veldtochten in Gallië in het latijn. De Romeinen beschaafden barbaren door ze op te nemen in het Romeinse Rijk, niet door dwang en genocide. Aan het slot van de film stapt Blocker, in burgerkloffie, op dat westernsymbool van de beschaving, de trein.
Scott Coopers vierde film (de regisseur viel eerder op met de psychologisch sterke en maatschappelijk geëngageerde films Crazy Heart, Out of the Furnace en Black Mass) is net te schetsmatig van opzet om te verbluffen. De film wil, heel politiek correct, alle ethische kwesties met evenveel gewicht aansnijden, maar houdt daardoor meer ballen in de lucht dan de verhaallijn aan kan. Dat is wellicht het resultaat van snoeiwerk in de montagekamer, waar de vier uur die de film aanvankelijk duurde is teruggebracht tot twee uur en een kwartier. We zien Hostiles graag nog eens terug op oorspronkelijke lengte, als tv-serie.
26 maart 2018