*****
recensie Knight of Cups
Leve de leegte
door Alfred Bos
In de zevende film van Terrence Malick trekt een imposante groep acteurs van naam en faam over het scherm. Dat is het enige houvast dat de regisseur de kijker biedt. Die wordt ondergedompeld in een visuele maalstroom die wagenziek kan maken.
De films van Terrence Malick zijn een verworven smaak. Het zijn eerder beeldgedichten dan visuele vertellingen, collages van niet zelden verbluffend fraaie beelden waar de kijker zelf lijn of betekenis in moet aanbrengen. Alles wat men associeert met film – personages, dialogen, een verhaal – is grotendeels afwezig. Wat rest is textuur, in feite maakt de Amerikaanse regisseur ambient films. Malick, afgestudeerd op Heidegger, presenteert filosofische traktaten in een medium dat daar volkomen ongeschikt voor lijkt. Het resultaat is, zacht gezegd, ongewoon. De ene kijker ondergaat een louterende ervaring, waar een ander zucht over een zenuwtergend zoekplaatje.
Met zijn zevende werkstuk is het niet anders. Rick (Christian Bale, hij werkte eerder met Malick in The New World uit 2005) leeft als scriptschrijver een glamoureus leven in Hollywood. Hij bezoekt feestjes in luxe landhuizen, verkeert met beeldschone vrouwen, reist de wereld over. Maar Ricks ziel is leeg, want zijn wereld is leeg (verbeeld door een verlaten filmset). In de twee uur durende film zien we Rick op zoek naar verlossing. Wat de climax zou moeten zijn, lijkt een anticlimax. Of toch niet? De leegte is niet het probleem, maar de oplossing. Het leven is een canvas, door Rick te beschilderen.
Tarotkaarten
Ricks zoektocht wordt door Malick opgedeeld in zeven fases, elk vernoemd naar een tarotkaart. De schildknaap van bekers uit de titel staat voor romantische gevoelens, sensitiviteit en intimiteit – zaken waarmee Rick worstelt. ‘Je wilt geen liefde, je wilt de liefdeservaring’, zegt Della (Imogen Poots) tegen hem in de eerste fase, The Moon (reis naar de psyche). Rick beleeft niet, want in het leven is hij een toerist. Hij is niet geëngageerd, alles blijft bij hem buitenkant. Zijn innerlijk is onbewogen.
De kaarten markeren Ricks spirituele queeste.Via The Hanged Man (vastgelopen, ommekeer gewenst), The Hermit (innerlijke inkeer), Judgement (doordacht oordeel), The Tower (traumatische verandering), The High Priestess (intuïtie, begrip) en Death (afscheid) bereikt hij in het achtste en laatste deel de vrijheid. Onderweg komt hij zijn ex, Nancy (Cate Blanchett), tegen en realiseert zich dat zij zijn ware liefde is, maar het is te laat. Een nieuwe liefde, met Elizabeth (Natalie Portman), loopt op niets uit. In een nachtclub in Las Vegas ontmoet hij bij een paaldanseres begrip en een zenmeester maant hem te stoppen met zoeken, ‘want alles is er al’. Dat is de les die Rick moet leren: het leven is een proces, geen product.
Onder water-sfeer
De visuele trip – want dat is de film – heeft een afwezige ‘onder water’ sfeer, alsof een onzichtbaar medium Rick van de wereld afsluit. Hij is er wel, maar ook weer niet. Malick grossiert met mooifotografie in de van hem bekende stijl: associatief, intuïtief, lyrisch. Soms adembenemend, soms verwarrend. Er is geen dialoog, de hoofdpersoon van elke fase levert via voice-over commentaar op de handeling. Voor de schitterende soundtrack heeft de regisseur gekozen voor Noord-Europese componisten als Grieg, Arvo Pärt en Vaughn Willams. Diens opera The Pilgrim’s Progress fungeert als raamwerk van de geluidsband. Ook zijn er soundscapes van de Noorse producer Geir Jenssen (Biospere) te horen.
Wat te maken van Knight of Cups? Je kunt er een bespiegeling over het belang van schoonheid à la Sorrentino’s La grande bellezza in zien. Of een half geslaagd werkstuk van een buitenbeetje dat in herhaling begint te vervallen. Je kunt weglopen uit de bioscoop (zoals enkele filmscribenten tijdens de persvoorstelling deden) of uren napraten over een grandioos visueel vertoog over zaken die zich nauwelijks in beelden laten uitdrukken. Feit is het zonder script gedraaide Knight of Cups, ondanks zijn associatieve vorm, strakker gecomponeerd en beter in balans is dan ’s mans monumentale The Tree of Life. Wie van film echter bevestiging of vermaak verwacht, kan zijn tijd beter besteden.
15 september 2015