***
recensie Still the Water
Het temmen van de golf
door Joan Gebraad
De Japanse film Still the Water (Futatsume no mado) is doortrokken van een lading zen. De gebeurtenissen hebben eerder de kracht van een tsunami.
Op het subtropische Japanse eiland Amami-Oshima woont de 16-jarige Kaito (Nijirô Murakami). De tiener heeft een onverklaarde angst voor de zee. Plakkerig, dat vindt hij de onberekenbare oceaan. Wanneer hij een lijk van een vermoorde man met een drakentattoo op het strand aantreft, groeit zijn angst nog groter. Deze man heeft Kaito namelijk al eerder gezien.
Zijn intelligente en zelfverzekerde buurmeisje Kyoko (Jun Yoshinaga) begrijpt niets van Kaito’s angst. Zij omarmt de zee. Het water kalmeert haar, windt haar op, zoals seks. Ze vindt dat de knorrige Kaito zijn angst moet overwinnen. Gedurende de film blijkt dat niet zijn enige angst te zijn.
Beide tieners hebben een vat vol familieproblemen. Kaito’s ouders zijn gescheiden. Met zijn moeder woont hij op het eiland. Hun band is slecht. Vaak is ze aan het werk of uit met een van haar lovers, terwijl ze Kaito aan zijn lot overlaat. Hij verlangt ondertussen soms bij zijn vader te zijn, een tatoeëerder die in Tokyo woont.
Kyoko’s sjamaanmoeder (Miyuki Matsuda) is terminaal ziek en stervende. Hoewel haar ziekte niet genoemd wordt, lijdt ze hoogstwaarschijnlijk aan kanker. Na een opname in het ziekenhuis komt ze naar huis om haar laatste dagen bij haar gezin door te brengen.
Filosofische golf
Still the Water is doorspekt met talrijke aspecten van de Japanse cultuur en filosofie. Kyoko’s vader (Fujio Tokita) vertelt bijvoorbeeld over zijn surfbeleving. Als hij tijdens het surfen een golf pakt is dat een magisch moment. De golf heeft al een heel ‘leven’ achter zich; hij is stervende. Op dat hoogtepunt is de golf hoog en woest en pakt de surfer hem. Het is zijn doel om de golf te temmen tot er niets overblijft dan leegte (nothingness) en kalmte en roerloosheid (stillness). Een soort meditatieve staat van zen. De mooiste golf die hij in zijn leven is tegengekomen vindt hij Kyoko’s moeder.
Het kalmeren van de golf kan ook staan voor de relatie tussen mens en natuur. Zoals de surfer de golf probeert te temmen, probeert de mens al eeuwen heer en meester te worden over de natuur. Hoewel Kyoko’s vader kennelijk meent dat de mens dit kan, laten de gebeurtenissen in de film het tegengestelde zien. Kyoko’s moeder ondergaat behandelingen tegen haar ziekte, maar uiteindelijk heeft de natuur, niet de mens, het laatste woord. Ze sterft.
Gedurende de film hangt de dreiging van een storm boven het eiland. Een stevige storm die een grote vloedgolf teweeg brengt en Amami-Oshima overspoelt. Na afloop is er veel verwoest. Maar in stilte na de storm is er ook ruimte voor bezinning, nieuwe inzichten en een nieuw begin.
Cyclisch verloop
De hele symboliek rondom water, zee en golven benadrukt ook het cyclische verloop van het leven en alle processen en emoties die daarbij horen. Een mens kan net als de zee het ene moment kalm, het ander moment woest zijn. Het leven kan rustig, zonder al te veel drama zijn. Wanneer we te maken krijgen met tragedie, wordt de zee onstuimig, groeien de golven groter tot deze episode in ons leven voorbij gaat. Op dat moment is er stilte en leegte. Ruimte voor bezinning. Daarna keert de rust weder. Een nieuwe, kleine golf wordt geboren.
Mogelijk te filosofisch
Cinematografisch is Still the Water prachtig. De locatie is sprookjesachtig, de beelden van het water mysterieus, de muziek past goed bij het verhaal en de sfeer van de film. De acteurs komen geloofwaardig over en weten op sommige momenten bij velen waarschijnlijk een gevoelige snaar te raken. Zoals in de scène waar Kyoko met haar ouders op de veranda zit. Zij legt haar hoofd op haar moeders schoot. Daarna legt haar moeder haar hoofd te rusten op de schoot van haar man. Dit liefdevolle moment laat zien hoe hecht het gezin is.
Het verhaal bevat echter wat rotte plekken. Zo worden diverse verhaallijnen niet uitgewerkt, duren sommige scènes (zoals de sterfscènes van Kyoko’s moeder) wel erg lang en worden de filosofische ideeën die als een tsunami over de film uitgegoten worden vaak niet of nauwelijks uitgelegd. Heerlijk voor de geoefende diehard filosofen, maar waarschijnlijk niet voor het grote publiek, dat baat zal hebben bij enige kennis van de Japanse cultuur. Still the Water is een mooie, maar soms iets te hersen krakende film.
17 november 2014