***
recensie The Duke of Burgundy
Verdronken vlinder
door Ralph Evers
De sensuele wereld van The Duke of Burgundy streelt sereen de huid, pleziert de ogen en kent, door de volledige absentie van mannen, geen verrassingen, geen tegenpool. Een kabbelend beekje, een storm in een glas water.
The Duke of Burgundy wordt in de trailer overladen met superlatieven, zoals: ‘voor dit soort films ga je naar de bioscoop’, en ‘de beste film van het afgelopen decennium’. Gezien de prachtige beelden is dit zeker een filmervaring die je op groot scherm dient te ondergaan, maar helaas maken mooie beelden op zichzelf nog geen goede film.
Mooifilmerij
Peter Strickland bracht in zijn debuutfilm Katalin Varga door middel van indrukwekkende natuurbeelden sfeer, maar ook dreiging in zijn verhaal, dat bovendien wordt ondersteund door natuurelementen. Hij is zeker niet de eerste die met mooie beelden zijn publiek een plezier doet. Filmmakers als Stanley Kubrick, Terrence Malick en Jean-Pierre Jeunet weten ook op verbluffende wijze door middel van prachtige beelden en consequent kleurgebruik een sfeer neer te zetten. Al deze regisseurs ondersteunen hun sfeer door goed gebruik van muziek.
Het lijkt een trend van de afgelopen jaren om de verhalen rondom de mooie beelden steeds verder uit te kleden. Bij sommige filmmakers, zoals Tarsem Singh (deze week gaat zijn jongste film Self/less in première), zou dat ongetwijfeld een meerwaarde zijn. Zijn verhaallijnen doen vaak afbreuk aan de wonderschoon gecomponeerde beelden, maar The Duke of Burgundy vraagt een meer ondersteunend verhaal bij de trage beelden. In de opbouw van deze film en de repetitie van bepaalde shots en sequenties zie je hints naar het vervreemdende l’Année dernière à Marienbad van Alain Resnais.
Het camerawerk is in handen van een vertrouwde mooifilmer. Nic Knowland deed eerder de excellente cinematografie van de kitscherige stopmotion van de gebroeders Quay, waar zijn aanpak perfect aansloot bij de stemmige kleurstellingen. Daarnaast is de passende soundtrack mooi te genieten bij de beeldenpracht.
Nachtvlinders
Terugkerend thema in The Duke of Burgundy zijn de veelvuldig aanwezige opgezette vlinders, met name nachtvlinders. Gevangen achter glas aan een speldje geprikt, zoals de beide vrouwen in het verhaal in elkaars macht en verlangen gevangen zijn. De vlinder symboliseert in vele culturen ofwel de gedaanteverandering en schoonheid – in deze film de veranderende machtsverhouding tussen meesteres Cynthia en werkster/slavin Evelyn – ofwel de vergankelijkheid van de vreugde, die in de film behouden blijft, getuige de opgezette vlinders, die we in oogstrelende close ups te zien krijgen.
Alsof de regisseur de vergankelijkheid wilde bestrijden, een film, gekaderd in 105 minuten, een eigen universum, waarin hij eventjes voor God kan spelen. Het lukt Strickland wonderwel, want elk beeld is even zorgvuldig geschoten en gecomponeerd. Dat we naar een film kijken, wordt benadrukt door een scène waarin Evelyn Cynthia door een sleutelgat bespiedt.
Eroten (liefdesgodjes) worden in de mythologie niet zelden afgebeeld als vlinders. Dat het voornamelijk opgezette nachtvlinders zijn verwijst ongetwijfeld naar de verboden en vooral verhullende sfeer van de erotiek, die juist daarom veel prikkelender is dan een directe visualisatie van seks. Gelijk dat we de seksuele lust van de twee vrouwen in het verhaal buiten ons gezichtsveld beleven.
Geïnspireerd op de soft-erotica van Jess Franco, die furore maakte in de jaren 70, maar ook veel kritiek te verduren kreeg, ontvouwt Strickland op kalme wijze de lesbische sm-relatie van twee vrouwen, doordrenkt in symboliek en sensuele beelden. Zoals hij zelf zegt: om het beruchte genre te reanimeren. Dit is hem visueel gelukt, qua spanningsopbouw en verhaallijn blijft zijn reanimatiepoging helaas achter, waardoor de The Duke of Burgundy vooral voor de mooifilmerij-fanaten een lust voor het oog is.
Lees hier ons INTERVIEW met regisseur Peter Strickland
12 juli 2015