IDFA 2018 deel 1:
Water, schapen, mammoetzoekers en liggen op een Poolse divan
door Bob van der Sterre
Aquarela – de brute kant van water
Autorijdende Russen. Niet over de weg, maar over een bevroren meer. Ze denken af te snijden. Broeikaseffect zorgt ervoor dat de dooi iets sneller plaatsvindt dan normaal. Dus vliegen ze zo, pardoes het water in. Het is soms slapstick maar natuurlijk ook levensgevaarlijk.
IJs. Water. Stormen. Gekraak van ijs. Aquarela gaat over water maar heeft onmiddellijk de toon van regisseur Kossakovsky. Een fantastische film, een visueel meesterwerk. Zoals Kossakovsky zelf zegt: ‘Deze film gaat niet over Trump of Poetin! Gewoon cinema!’
Die nieuwsgierigheid die je zelf voelt voor koude, ijzige, donkere stukken zee; hoe ziet dat er uit? Die nieuwsgierigheid boort Kossakovsky fenomenaal aan. Neem die fascinerende beelden van een straat in een tropische storm. Of dat enorme blok ijs dat zinkt en stijgt en ronddraait. Dat is wat ze bedoelen met natuurkracht.
Hier is de zee niet meer lief of charmant zoals in documentaires als Blue Planet. Het gaat ook niet over de zielige oceaan met zijn milieuproblemen. Hier is de zee een moordenaar. Kossakovsky beweert in zijn FAQ dat dit niet het oorspronkelijke idee was. Het zou een kalme film worden met mooie beelden van water. Na de tragedie aan het begin besefte hij ineens dat het een film moest worden over de brute kant van water. Dus metershoge golven, vervaarlijk krakend ijs, tropische stormen, watervallen. Geen wonder dat ze meteen al wisten dat hier Finse metal bij hoorde. (Hoewel ze toch 272 Engelse componisten hadden benaderd. Geen van allen beviel zo goed als de metal.)
‘Waarom passen hier dan geen mooie plaatjes van de zee bij?’, durfde toch een moedig persoon in het publiek te vragen. Kossakovsky, regisseur van deze film, stroopte zijn mouwen op en begon, naar eigen zeggen met tegenzin, met een filosofische uitleg van documentaires. Komt erop neer dat in deze sombere politieke tijden pessimisme er ook op een andere manier uit kan komen. En of de film ook nog in 3D verschijnt? Dat niet, maar Kossakovsky verklapte dat in juni een versie verschijnt met 96 frames per seconde (ipv de standaard 48 frames per seconde) en dat die nog meer indruk gaat maken.
Sheep Hero – Hans Teeuwen of schaapsherder?
Stijn is een bijdehante Brabantse schaapsherder van een jaar of veertig. Chaotisch familieleven. Hij zorgt ervoor met zijn werk dat de heides op natuurlijke wijze (dus niet met machines) bijgehouden worden. Echt een Nederlander: geeft altijd zijn ongezouten mening, of mensen er nu om vragen of niet.
Hij heeft dan ook wat te klagen: met 60.000 euro kosten wil je niet horen dat er maar 30.000 inkomsten zijn en dat de subsidiekraan alleen maar dichter getrokken wordt. En dat autoriteiten flinke boetes geven voor een paar schapenkeutels.
Hij was ‘strontzenuwachtig’, meldde regisseur Ton van Zandvoort tijdens de persvoorstelling, want die avond zou de première volgen. Toch kan dat niet anders dan een staande ovatie hebben opgeleverd. Want Sheep Hero is zo’n sympathieke film over een eigenwijze persoonlijkheid, daar kan niemand kwaad op worden. En er valt ook wat te lachen. Soms denk je zelfs Hans Teeuwen te horen in plaats van een schaapsherder. En toch is de film niet een en al romantiek. De werkelijkheid is er ook nog. Schapen zijn namelijk ook business. Dat geeft een redelijk lichtvoetige film ineens een bittere nasmaak.
Genesis 2.0 – Zuid-Koreaanse hondenkopieerders
Terwijl wij zwoegen op onze kantoortjes zijn er elk jaar Siberiërs die trekken naar de Nieuw-Siberische eilanden. Daar zoeken ze naar slagtanden van mammoeten. Die dingen zijn veel waard: een goede kost wel een ton. Niet dat je die vaak vindt, of dat het makkelijk is om daar te komen, of dat je die ton krijgt (Chinese kopers verdienen er wel goed aan).
De ervaren documentairemaker Christian Frei maakte deze film samen met assistent-regisseur Arboegajev, die meereisde met de Siberiërs. Ondertussen is er een jaar of wat geleden een mammoet gevonden met huid, vlees en bloed. Die unieke vondst opent de weg naar het klonen van een mammoet. Waarom niet? Een Zuid-Koreaanse kliniek kloont nu al zo’n 300 honden per jaar.
We reizen met de Russische archeoloog mee, en de Zuid-Koreaanse hondenkopieerders, die tezamen een immense genendatabase in China bezoeken. Dat bezoek is zo griezelig als je denkt dat het is. Je merkt dan ook dat de Chinezen een stuk laconieker staan ten opzichte van met techniek ingrijpen in de werkelijkheid.
Christian Frei legde achteraf uit dat hij het genenverhaal niet van de griezelige kant wilde laten zien. Dat was een gelukkige keuze. Ook de inbreng van de Siberische mammoetslagtandenzoekers levert fraai materiaal op. Frei heeft Arboegajev gemotiveerd om net als hij dagboekvideo’s te maken, zodat de documentaire meer lijn zou krijgen. Daar valt nog mee te leven. Waar ik wel wat moeite mee heb, is dat de film wel journalistiek van aard is, zonder echt journalistiek onderzoek te doen. Daar wringt de film een beetje: je kiest nu niet echt voor beeld of verhaal en ook niet voor feiten. Of is dat juist het knappe?
Diagnosis – psychoanalyse van een stad
Mannen en vrouwen in de Poolse stad Łodz mogen op de bank van de psycholoog plaatsnemen. Ze krijgen vragen op zich afgevuurd als: als de stad een moeder was, hoe zou ze dan zijn? Een psychoanalyse van een stad. De vragen komen ook dichtbij huis. Oude wonden worden opengereten. We zien de ‘patiënten’ ook in hun eigen huis.
Over een ding kun je niet over klagen bij Diagnosis. Eindelijk eens een film die anders is dan andere films. Hier ook pratende hoofden, maar letterlijk, van boven gefilmd, omdat ze liggen op de divan.
Het idee is aardig, maar geslaagd? Nee, toch niet. Daarvoor levert het idee te weinig op. Of je moet willekeurige verhalen van willekeurige mensen boeiend vinden. En werkelijk de hele film (afgezien van de sessies) is in slow motion geschoten. Die boven de stad vliegende dronecamera is ook niet zo origineel meer. Daarentegen gebeurt het niet vaak dat een van de karakters halverwege de film ineens niet meer leeft. In elkaar geschopt door onbekenden. Hij was pas tweeëntwintig (en dakloos). Dat zegt denk ik helaas meer over Łodz dan al deze interviews.
20 november 2018
Deel 2 IDFA 2018
Deel 3 IDFA 2018
Deel 4 IDFA 2018
Deel 5 IDFA 2018