IDFA 2018 deel 4:
Gekke componist, Hongaarse populist en bokser met verleden
door Bob van der Sterre
Het IDFA is bijna afgelopen. Een traditioneel jaar met gevloek op het zelden goed passende filmrooster (is er een IDFA-programmeur die iets tegen mij heeft?) versus onverwachte hoogtepunten. Aquarela van Kossakovsky was visueel het hoogtepunt, maar het menselijke hoogtepunt, je gelooft het misschien niet, was een Italiaanse boksfilm.
Giacinto Scelsi. The First Motion of the Immovable – kluizenaarscomponist
Giacinto Scelsi was een kluizenaarscomponist met een voorkeur voor extreme, merkwaardige composities. Sommige muziek is moeilijk in woorden uit te drukken, je kunt er beter naar luisteren. Voor de een rennen om het geluid zacht te zetten, voor de ander zijn het experimentele wonderen.
In deze docu gaat zijn neef (Sebastiano d’Ayala Valva) op zoek naar muzikanten die hem gekend hebben of zijn muziek speelden. Hij gaat ook langs zijn vader in Rome, die Scelsi goed gekend heeft.
De opzet lukt deels, want de optredens zijn mooi, de muzikanten interessant (en oprecht in hun liefde voor Scelsi). Toch zijn er ook genoeg stukken in de docu (zoals wanneer hij zijn vader gaat scheren) die voor de gewone kijker niet zo interessant zijn én veel te lang duren. Ze halen het tempo uit de film en trekken ook de aandacht weg van wat veel interessanter is: wie was die Scelsi nou? Gemiste kans. Ik denk dat een meer lawaaiige aanpak met snelle montage en dikke chocoladeletters over het scherm beter had gepast bij het muzikale karakter van deze componist.
Dark Corner – Italiaanse bokser strijdt tegen zijn demonen
Mirco Ricci is een bokser. Je verwacht een docu over een topsporter, maar dit is iets heel anders. De filmer is namelijk zijn leraar op de basisschool (Fabio Caramaschi) en hij filmde de bokser in spe toen al. Nu, twintig jaar later, filmt hij hem weer als Ricci probeert door te breken als profbokser.
Het enige is: Ricci heeft een verleden. Dat komt door twee dingen: de harde jeugd in de Romeinse getto’s en zijn eigen demonen. Die zorgen ervoor dat hij gaat drinken. Dan loopt het zelden anders af dan met een knokpartij. Als Ricci na een boksgevecht is beschoten, zegt hij: ‘Geen idee wie dit gedaan kan hebben. Een van de honderd mannen met wie ik gevochten heb?’
Dit klinkt als een zware, dramatische film. Maar Caramaschi’s film levert ook op het gebied van humor. Ricci is misschien niet al te snugger maar is wel open over zichzelf (vermoedelijk om zijn eigen demonen te bestrijden). Dat maakt hem wat anders dan het prototype emotieloze stoere man. Samen met zijn vriendin Rubina heeft hij een paar hilarische discussies.
De film raakt ook het gebied van ontroering, aangezien het einde je best bij de keel grijpt. De speciale relatie van de leraar met Mirco is wel wat anders dan die van de doorsnee regisseur met zijn onderwerp.
En omdat Dark Corner met zijn bokswedstrijden op hoog niveau ook het hokje van spanning aanvinkt, is deze documentaire dé aanrader van deze IDFA als het gaat om portretten van mensen (met de aantekening dat ik zeker de helft van de films die ik wilde zien, niet heb kunnen zien).
Hungary 2018 – angst voor migranten vs. het kan anders
Dit jaar waren er ook parlementsverkiezingen in Hongarije. Hier nauwelijks in de pers, maar ook daar staan twee groepen tegenover elkaar. De linkse, liberaal denkende en pro-Europese groep van Ferenc Gyurcsány en de partij van extreemrechtse bangmakers van Viktor Orbán (FIDESZ). Gyurcsány weet dat hij de rechtse media niet kan bestrijden. Aan hem ligt het niet, hij is actief en zijn vrouw ook. De nederlaag is helaas onvermijdelijk.
De film van Eszter Hajdú is misschien goedbedoeld. FIDESZ, de partij van Orbán, speelt wel heel eenvoudig de angst-voor-migrantenkaart – en komt ermee weg. Wederom een voorbeeld van linkse partijen die geen goed antwoord hebben op angstretoriek van rechts-extremistische populisten. Dat is misschien schokkend maar de film is op geen enkele manier interessant of historisch. Eigenlijk net zo simpel als de titel. Je hoopt op zeker moment toch wel op afwijkende gebeurtenissen of karakters. Die komen er niet.
The Border Fence – wachten op vluchtelingen die nooit komen
Ferenc Gyurcsány zegt al hoofdschuddend dat Hongarije geen land is waar vluchtelingen op af komen. In Oostenrijk denkt men juist wel dat vluchtelingen en masse het land willen betreden. Dus opperen opportunistische politici daar: laten we een hek bouwen aan de Italiaanse grens.
Nikolaus Geyrhalter (bekend van Our Daily Bread) geeft Oostenrijkse burgers in de grensregio Brenner / Brennero het woord. Wat vinden ze, wat voelen ze. Zijn ze bang voor de vluchtelingen? Willen ze een hek?
Een zeer relaxte controverse. De meeste meningen zijn redelijk en humanistisch. Een boer verzucht uiteindelijk: ‘Met populisme de verkiezingen winnen, akkoord. Maar met populisme regeren, dat geloof ik niet. Dat is een serieuze zaak.’ Een andere mooie opmerking van een Senegalese werker aan Italiaanse kant: ‘De kleur huid doet er niet toe. Werken doe je met je hersenen.’
In een metaalfabriek spreekt een kerel zo goed en liberaal over dit onderwerp dat je je afvraagt waarom dat soort figuren nooit meer in de politiek zijn terug te vinden. En ook de lokale politieagent is de redelijkheid zelve.
De documentaire is ietwat traag maar wel een prettige nuance in dit holle frasen-tijdperk. Daar gaat de mythe van de boze burger. De redelijke stem is saai, verkoopt niet, en die hoor je dus niet. Dat betekent niet dat die er niet is. Alleen moet je die net als Geyrhalter tegen het lijf lopen en vragen wat ze denken.
Becoming Animal – spektakelloze natuur
Natuurdocu’s zijn enorm moeilijk om te maken. De natuur vastleggen zonder sneeuwluipaarden in de Himalaya of rennende zebra’s over savannen is niet zo makkelijk. Helemaal niet als je wilt uitleggen wat er zo fascinerend aan natuur is.
Becoming Animal is een dappere poging om het genre met een filosoof en een artistiek filmer eens een andere invalshoek te geven. De filosoof, David Abram, fluistert dingen als: ‘Bomen voelen jouw aanwezigheid óók’ en ‘Water heeft ook zijn eigen taal, zoals sjoowsh, woosh, swooss’. De cameraman, Peter Mettler, filmt driftig wapperende takken, een slak van heel dichtbij en zet een minicamera op een raaf. Dit allemaal in het Grand Teton National Park in de Verenigde Staten.
Al met al verrassend spektakelloos vergeleken met de grote BBC-series. Een prettige kijkervaring, maar erbij in slaap vallen is een risico.
25 november 2018
Deel 1 IDFA 2018
Deel 2 IDFA 2018
Deel 3 IDFA 2018
Deel 5 IDFA 2018