***
recensie Big Eyes
Kitsch over kitsch
door Wouter Spillebeen
Net als de werken van Margaret Keane zelf, is Tim Burtons Big Eyes geen hoge kunst. De schilderijen van de meisjes met de enorme ogen worden zelfs meermaals kitsch genoemd, maar dat is in dit geval geen belediging.
In de jaren ‘60 was Keane niet uit het straatbeeld van San Francisco weg te denken. De schilderijen hingen in alle musea, de posters waren te koop in elke buurtwinkel. Terwijl de kunstenaarselite het werk grotendeels bestempelde als kitsch, had het volk een veelal verdeelde mening. Er was echter geen discussie over het feit dat de schilderijen van kinderen met enorme ogen in donkere omgevingen vaak een gevoelige snaar raakten bij de toeschouwer. Tim Burton is een groot verzamelaar van het werk van Margaret Keane. Het kan dan ook geen verrassing zijn dat hij ervoor koos om de opmerkelijke carrière van de schilderes te verbeelden in een biopic.
Schilderen en liegen
Margaret (Amy Adams) heeft net haar eerste man verlaten en vlucht met haar jonge dochter van Tennessee naar San Francisco met de hoop daar een beter leven te kunnen starten. Terwijl ze met het schilderen van portretten wat geld bijeen probeert te schrapen, leert ze Walter Keane (Christoph Waltz) kennen, een dromerige en charmante schilder die kortstondig in Parijs gewoond heeft en nog steeds Parijse straatbeelden op het doek tovert.
Een korte tijd later zijn de twee getrouwd en stellen ze hun schilderijen tentoon in een lokale jazzclub. Wanneer Walter merkt dat de schilderijen van zijn vrouw beter in de markt liggen dan de zijne, begint hij er de eer voor op te strijken. Margaret speelt het spelletje mee, want niemand wil een schilderij van een vrouw kopen en het geld moet blijven binnenstromen als ze haar dochter een mooie toekomst wil schenken. Maar wat gebeurt er wanneer de naam Keane beroemd wordt en dit niet de eerste grote leugen van Walter blijkt te zijn?
Burton is natuurlijk niet aan zijn proefstuk toe wat campy, surrealistische en eigenzinnige films betreft. In die zin is Big Eyes een vreemde eend. De film is meer gegrond in de realiteit dan pakweg Frankenweenie of Edward Scissorhands, maar net als die laatste is Big Eyes kleurrijk en ietwat overgeacteerd. Waltz is meer Disney-slechterik dan subtiel personage en Terrence Stamp en Jason Schwartzman zijn karikaturen, net als vele andere personages.
Kitsch en kunst
Big Eyes is onder de oppervlakte een echte film over film (of eender welke andere kunstvorm), over wat het verschil maakt tussen kunst en kitsch. Natuurlijk is het werk van Burton veelal niet bepaald elitair hoogstaande kunst, dat weet de man zelf ook wel. De vraag is: als het werk verpakt komt met een goed verhaal (ofwel de leugens van Walter over waar hij zijn inspiratie haalt, ofwel het spectaculairdere verhaal van de kunstenares die onder de knoet van haar man vandaan kruipt), wordt het dan meer dan alleen kitsch?
Kijk bijvoorbeeld naar Linklaters Boyhood. De film op zich is helemaal niet slecht, maar ook niet veel meer dan een coming of age over een gemiddelde jongen. Wat de film zo goed maakt, is het epische twaalf jaar durende proces dat met het maken van de film gepaard ging. Boyhood krijgt Oscarnominaties, prijzen en titels, allemaal omwille van wat zich achter de film afspeelt. Net zoals de uitleg die vaak bij abstracte kunst gegeven wordt, zijn de omstandigheden en de betekenis belangrijker dan het object zelf. Het scenario stelt zelfs letterlijk vragen over de betekenis van kitsch. Zo roept Walter: “Wat is er mis met de kleinste gemene deler? Dat is waar dit land op gebouwd is!”
1 februari 2015