***
recensie The Founder
Succes komt nooit medium rare
door Alfred Bos
Het verhaal van de man die van McDonald’s een van de meest succesvolle Amerikaanse bedrijven uit de geschiedenis wist te maken. De ideeën van een ander jatten, daar word je groot mee.
The Founder zit vol met wijze lessen voor de vrije ondernemer. Zoals: verhoog het aanbod en de vraag zal stijgen. Of: zaken doen is oorlog. Op het moment dat een vrije jongen, omhoog geklommen via vastgoedtransacties, zich klaar maakt om het Witte Huis te betrekken, verschijnt in de bioscoop een film over het archetypische Amerikaanse succesverhaal. Ray Croc is de man die de hamburgerketen McDonald’s uitbouwde tot wereldimperium.
Croc, neergezet door Michael Keaton, was in 1954 een gesjeesde uitvinder en handelsreiziger, op leeftijd bovendien. Hij is doorlopend onderweg en eet in goedkope snackbars. In het Midwesten raakt hij zijn laatste snufje, een superefficiënte milkshaker, nauwelijks kwijt als er een grote order binnenkomt uit San Bernardino, Californië. Daar moet hij meer van weten.
Croc spreidt de kaart uit op de kap van zijn Chevy en ziet het direct: Route 66 leidt van St. Louis naar de westkust. Honderden kilometers plek voor wegrestaurants. In San Bernardino maakt hij kennis met Richard (Dick) en Maurice (Mac) McDomald (gespeeld door Nick Offerman en John Carroll Lynch), broers die er vijfentwintig jaar over hebben gedaan om de meest efficiënt georganiseerde werkplek voor gefrituurde snacks in te richten. De mensen staan in de rij voor hun hamburgers. Croc zet er zijn tanden in en glundert.
Symfonie van efficiëntie
In het eerste half uur lijkt The Founder van regisseur John Lee Hancock één lange bedrijfscommercial, compleet met romantische voorgeschiedenis van twee hardwerkende broers die zich niet uit het veld laten slaan door de economische crisis van de jaren dertig. Gevleid door zijn belangstelling vertellen Dick en Mac hun verhaal aan Croc en verklappen hun geheim. Alleen goedlopende items, een omgeving voor het hele gezin en minimale wachttijd. Hun snackrestaurant is een symfonie van efficiëntie.
Regisseur Hancock maakte enkele jaren terug een film over een andere Amerikaanse zakenheld met een dubieuze reputatie. In Saving Mr. Banks portretteert hij Walt Disney als de volhardende familieman die een nukkige Engelse kinderboekenschrijfster weet te ontdooien. Ook Ray Croc belijdt met de mond zijn waardering voor familie, maar blijkt een gewetenloze opportunist. Die bovendien zijn vrouw (Laura Dern) verwaarloost en flirt – en uiteindelijk trouwt – met de vrouw van een zakelijk contact.
Foute held
Zo ontvouwt The Founder zich gaandeweg van een blinkend succesverhaal tot iets donkerders, een portret van het Amerikaanse zakelijke ethos: eten of gegeten worden. Croc bouwt het McDonald’s-concept met instemming van de broers uit tot succesvolle franchise, het is de nieuwe Amerikaanse kerk. Zo ziet Croc het en tegen zijn omgeving presenteert hij de ideeën van de broers in het verre Californië als de zijne. Uiteindelijk ontfutselt hij hen het bedrijf en de naam. Volkomen verdiend, in Crocs visie, want hij denkt groot en zij niet.
Tijdens de aftiteling zien we de echte Ray Croc in 1970 als gevierd zakenman met de latere president, de Californische gouverneur Ronald Reagan, de architect van het neoliberale kapitalisme dat de afgelopen vijfendertig jaar de wereldhandel domineerde. Crocs succes is niet gebouwd op hamburgers, maar op vastgoed. McDonald’s is een van de grootste landeigenaren van de planeet, in dat opzicht vergelijkbaar met de Scientology ‘kerk’. Toen hij de broers voor een ruime som uitkocht beloofde hij hen één procent royalty’s over alle in de toekomst te verkopen hamburgers, maar heeft Dick en Mac nooit een cent uitbetaald.
De ‘familieman’ trouwde drie keer en stierf kinderloos. Je kunt regisseur Hancock een zekere hypocrisie aanwrijven. Zijn portret van Croc toont openlijk de weeffouten in diens karakter, maar hij wordt neergezet als held, als archetypische Amerikaanse aanpakker, als prototypisch neoliberaal rolmodel. De boel bedonderen, daar wordt je groot mee. En dat is de leugen die The Founder verkoopt: het neoliberale kapitalisme is er niet voor het gezin, dat is er voor de Crocs van deze wereld.
4 januari 2017