Terugblik 2022 – Deel 2: Beklijvende beelden en aangeklede concertfilms

Terugblik filmjaar 2022 – Deel 2:
Beklijvende beelden en aangeklede concertfilms

door Jochum de Graaf

Op de terreinen waar ik me het meest voor interesseer, de Toestand in de Wereld en de Liefde voor Muziek, heb ik het afgelopen filmjaar nogal uiteenlopende emoties beleefd.

Een van de meest beklijvende beelden van IDFA 2021 was de slotscéne van Sergei Loznitsa’s Babi Jar.Context, de publieke terechtstelling van dertien Duitse oorlogsmisdadigers op het Kalininplein in Kiev, februari 1946. Die mannen die min of meer gelaten hun lot ondergaan, het applaus vanuit het toegestroomde publiek op een winterse februari-dag in 1946, de bungelende lijken.

Doodstraf
Op IDFA 2022 liet Loznitsa met The Kiev Trial zien wat er aan die executie vooraf ging, een haast klinische rechtszaak met al aan het begin bekentenissen van de daders, tot in detail getuigenissen van hun weerzinwekkende daden door slachtoffers, het uitspreken van het vonnis, de bijna onbewogen reactie van de veroordeelden en dan weer de loop naar het schavot, de opknoping met het touw, die bungelende lijken in de winterzon.

Kijkend naar de films van Loznitsa kun je enig begrip opbrengen voor de doodstraf. Het gaat om misdaden tegen de menselijkheid van zo’n grote omvang dat daar een bijzondere strafrechtspleging aan te pas moet komen. In de meeste beschaafde landen is na de berechting van de oorlogsmisdadigers uit WO II de doodsstraf afgeschaft.

In Iran, het land waar naast China de meeste executies plaatsvinden, maakt het echter, naast zweepslagen, steniging, nog steeds als een ‘normale’ straf deel uit van de strafrechtspleging. Sinds het begin van de recente opstanden tegen de islamitische dictatuur in september zijn er al enige tientallen doodvonnissen op grond van vage aanklachten als ‘verzet tegen de overheid’ uitgesproken en is een aantal voltrokken met ophanging aan een hijskraan.

There is No Evil

There is No Evil

In There is No Evil onderzoekt de al sinds juli gevangen zittende regisseur Mohammed Rasoulof in een vierluik op zeer indringende wijze de uitwerking van de doodstraf op alle betrokkenen, de al of niet gedwongen beulen, de slachtoffers, familieleden. Hij kreeg er op het festival 2021 in Berlijn de Gouden Beer voor. Meeste indruk maakte het gelijknamige deel over de vriendelijke, zwijgzame Hesmat die op het oog een goed burgerlijk leven leidt, maar die tijdens de nachtdienst met een druk op de knop een executie voltrekt en stoïcijns door het luik naar vier paar bungelende benen kijkt. 

Holy Spider van de Iraans/Deense/Zweedse regisseur Ali Albassi zou je als een logisch vervolg of aanvulling op There is No Evil kunnen zien. Het is het op ware gebeurtenissen gebaseerde verhaal van seriemoordenaar Saeed die in de heilige stad Mashad de straten wil zuiveren van prostituees en uiteindelijk door de niet aflatende inspanningen van journaliste Rahimi (Zar Amar-Ebrahimi kreeg er in Cannes de prijs voor beste actrice voor) voor het gerecht wordt gebracht en ter dood veroordeeld. Saeed denkt ermee weg te komen door de massale steun die hij van vele fanatieke gelovigen en zijn medeveteranen uit de Iran-Irak oorlog krijgt. De verbijstering en het ongeloof op zijn gezicht wanneer het vonnis toch wordt uitgevoerd en we integraal de dood door ophanging in beeld krijgen. Die beelden van het bungelende lijk zullen ook dit jaar nog wel even beklijven.

Muziekfilms
Anderzijds zag ik dit jaar een paar prachtige muziekfilms. Elvis, Baz Luhrmann’s wervelende biopic over The King en zeker zijn manager Colonel Tom Parker (Tom Hanks die als verteller optreedt) die door de musicalachtige opzet toch een loopje neemt met de feiten en de geschiedenis. Moonage Daydream waarin Brett Morgen met een geweldige montage van archiefbeelden van optredens, interviews, David Bowie zelf een bijzonder nieuw licht op zijn ontwikkeling als een van de meest fascinerende rockartiesten ooit laat schijnen en dat terecht in menig eindejaarslijstje zal opduiken.

Op het IDFA zag ik drie geweldige eerbetonen aan drie zangeressen, Miúcha The Voice of the Bossa Nova, die voorgoed aan de vergetelheid wordt ontrukt; Cesaria Évora, de belichaming van de Kaapverdische morna die haar wereldroem bracht, maar die altijd haar afkomst nooit verloochend terugkeerde naar haar hutje op het strand van Sao Vicente. En vooral het monument dat Kathryn Ferguson met Nothing Compares voor de Sinead O’Connor opricht die in 1992 al met het roemruchte verscheuren van een foto van de paus de misstanden in de katholieke kerk aan de kaak stelde en daar nu pas erkenning voor krijgt.

Maar het meest was ik toch onder de indruk van wat ik als aangeklede concertfilm zou willen omschrijven. This Much I Know To Be True de registratie van het concert zonder publiek dat Nick Cave voorjaar 2021, coronatijd, met zijn tegenpool en inspirator Neill Ellis in een speciaal afgehuurde fabriekshal in Brighton opnam. De songs van Ghosteen en Carnage waarin hij reflecteert op de dood van zoon Arthur en tussendoor citerend uit de Red Hand Files, tienduizenden mails waarbij hij de levensvragen van fans beantwoordt. En dan in het besef dat op de dag van de release in ons land het bericht over de dood van zijn andere zoon Jethro hard binnenkwam. Het is een intieme concertfilm waar geen optreden in welke Ziggo dan ook tegenop kan. 

Personality Crisis: One Night Only is aanmerkelijk luchtiger maar niet minder fascinerend met de registratie door Martin Scorsese en mederegisseur David Tedeschki van het intieme concert dat David Johansen aan de vooravond van zijn 72ste verjaardag gaf in het New Yorkse Café Carlyle. Beginnend als zijn alter ego Buster Poindexter krijgen we de hoogtepunten uit de roemrijke carrière van de voormalige frontman van de fameuze punkband New York Dolls te zien, inclusief zijn latere uitstapjes met The Harry Smiths, The David Johansen Group, gelardeerd met interviews met zijn dochter, de adoratie van fan van het eerste uur Morissey en fijne anekdotes over optreden op Oudejaarsnacht in het Waldorf Astoria en zijn voorliefde voor Maria Callas. Alleen al die pose tussen de nummers door achteloos tegen de piano leunend, zonnebril, strakke vetkuif achterover, snorretje, pochet, geweldige crooner. Een heerlijk avondje muziekgeschiedenis om mee te maken. Wat zou het goed zijn wanneer dat binnenkort ook InDeBioscoop te beleven valt.

Tori et Lokita

Tori et Lokita

Top 5 beste films 2022
Lange tijd zag het er naar uit dat Flee, de enige film die ik dit jaar met 5 sterren beloonde, bovenaan mijn lijstje van Beste Films 2022 zou eindigen, maar vorig weekend zag ik Gouden Palmwinnaar Triangle of Sadness, een film die minstens zo briljant de decadente nouveaux riche van tegenwoordig op de hak neemt als The White Lotus, voor mij de op een na beste serie op Better Call Saul na van dit jaar waarvoor ik ook 5 sterren over zou hebben.

There is No Evil gooit voor mij ook zeer hoge ogen en tussen Elvis, This Much I Know To Be True, Three Minutes a Lenghtening en Decision to Leave was het moeilijk kiezen.

Maar Beste Film 2022 is voor mij Tori et Lokita, het aangrijpende hard realistische beeld dat de gebroeders Dardenne schetsen van de verborgen wereld onder het oppervlak van onze maatschappij waarin minderjarige alleenstaande asielzoekers moeten zien te overleven. Hoe de hoop op een beter leven van Tori en Lokita in de grote stadsjungle van Brussel hardhandig in de kiem gesmoord wordt. Een liefdevol en nergens larmoyant wordend portret dat me met een brok in de keel de bioscoop liet verlaten.

Al met al levert dat levert het volgende rijtje op:

1. Tori et Lokita
2. Flee
3. Triangle of Sadness
4. There is no Evil
5. This Much I Know To Be True

 

26 december 2022

 

Filmjaar 2022 – Deel 1: Bioscopen lijden, streamingdiensten verleiden
Filmjaar 2022 – Deel 3: Is de bioscoop ineens onvindbaar?
Filmjaar 2022 – Deel 4: Raar is in de mode
Filmjaar 2022 – Deel 5: Weinig echt bijzondere uitschieters
Filmjaar 2022 – Deel 6: Een nieuwe wereld