Terugblik 2022 – Deel 5: Weinig echt bijzondere uitschieters

Terugblik filmjaar 2022 – Deel 5:
Weinig echt bijzondere uitschieters

door Yordan Coban

Nooit ging ik zo vaak naar de bioscoop als in 2022. Er zijn dit jaar een aantal aardige films uitgekomen maar er waren weinig echt bijzondere uitschieters. Dit filmjaar krijgt daarom drie sterren. 

Veel gevestigde namen lieten zich dit jaar zien, maar weinig wisten hun oeuvre echt te verrijken. Dit is, in mijn beleving, typisch geworden voor de afgelopen jaren. Maar dat kan ook te maken hebben met mijn verwachtingen en mijn beoordeling van het verleden ten opzichte van het heden.

De beste films die ik dit jaar gezien heb, zag ik namelijk op dvd:
To Be or Not to Be (1942) van Ernst Lubitsch en Yi Yi (2000) van Edward Yang stegen ver boven de nummer 1 van 2022 uit. Beiden zijn ook erg geschikt om de feestdagen mee door te komen.

Verder viel mij de steeds diepere invloed van internetcultuur, YouTube en Netflix op het format van film op. Het internet heeft eindeloos veel verhalen en/of ideeën in eindeloos veel formaten.

De grenzen van wat een film is, lijken daardoor te vervangen. Dit is goed zichtbaar in Everything Everywhere All At Once. Deze film heeft mijn lijst niet gehaald. De film verwart flitsende absurde internethumor met existentialisme en bagatelliseert dat er gevaar schuilt in hoe de digitale wereld onze levens beïnvloedt. In een statement op Twitter zegt regisseur Daniel Kwan (hij maakte de film samen met Daniel Scheinert) dat er al te veel aandacht schreeuwende content is en dat ze vonden dat ze het verplicht waren om hun ‘mind te blowen’. Door ze vervolgens te beladen met onnavolgbare visuele actieprikkels en middelbare schoolfilosofie. Terwijl de film toch wel heel makkelijk heen stapt over de keerzijde van social media en de digitalisering van alles.

Ik sluit me wat betreft de invloed van social media volledig aan bij hoe de Nederlandse filosoof Hans Schnitzler het verwoordt in de aflevering Digitale Detox van het programma Tegenlicht. De smartphone en de dopamineshotjes die we er continu van krijgen, doet onze betrokkenheid met de omgeving teniet en kan een verstorende werking hebben op momenten van bezinning of inspiratie.

Dit jaar typeerde zich als een jaar van stijlfiguren en vormgeving, maar ik miste eigenlijk de inhoud. Ik heb te weinig interessante ideeën of goede gesprekken gezien. Maar goed ondanks dat ik nu erg negatief klink, kan ik niet ontkennen dat er dit jaar ook momenten waren in de bioscoop die de moeite waard zijn. Laat ik er aldus niet verder omheen draaien en beginnen met mijn top 10.

Spencer

Spencer

10. Spencer (Pablo Larraín)
Ik heb een grote afkeer van alles wat met het koninklijk huis te maken heeft. Ik vond de mate van rouw dit jaar rond het overlijden van de Britse koningin erg overtrokken en had iets van die ernst graag bij de 6500 overleden arbeidsmigranten in Qatar gezien. Ondanks het gegeven dat ik totaal niet zit te wachten op een film over de royal family, moet ik bekennen dat Spencer er cinematografisch gelikt uitzag. Kristen Stewart speelde goed, en de cynische ondertoon beviel mij wel.

9. Shabu (Samira Mereilles)
Eerlijkheidshalve heb ik Shabu gekozen omdat mijn persoonlijke vriend en kunstenaar Sebastiaan Boot een groot aandeel had in deze film. Desalniettemin doet Shabu amper tot niet onder voor de andere gegadigden die rond de top 10 zitten. Shabu won dit jaar het Gouden Kalf voor de beste documentaire, maar Shabu is eigenlijk geen documentaire. Het is een kleurrijke verbeelding van een vrolijke jongen die op vroege leeftijd leert wat ouder worden betekent. Alhoewel ik geloof dat Shabu zich heel natuurlijk gedraagt voor de camera, is het wel dusdanig in beeld gebracht dat het toch eerder een speelfilm is. Maar wel één met een bijzonder sympathieke hoofdrolspeler.

8. Licorice Pizza (Paul Thomas Anderson)
Eigenlijk wilde ik deze film niet in mijn top 10 opnemen omdat het in mijn ogen het minste werk van Paul Thomas Anderson tot nu toe is. PTA keerde terug naar de stijl van Boogie Nights (1995) maar miste de visie. In zekere zin belichaamt deze film de stelling uit het slot van de inleiding. Maar goed, een mindere PTA is blijkbaar altijd nog genoeg voor de top tien van het jaar.

7. Crimes of the Future (David Cronenberg)
Crimes of the Future is frustrerend, walgelijk, origineel en boeiend, oftewel een echte Cronenberg. Een van de weinige filmmakers dit jaar die succesvol rechtdeed aan zijn oeuvre en op zijn minst een aantal interessante ideeën formuleert. De quote ‘surgery is the new sex’ doemt nog in mijn hoofd en zal ik waarschijnlijk mee gaan nemen naar het nieuwe jaar. 

6. Memoria (Apichatpong Weerasethakul)
Als ik een derde film moest toevoegen aan het dvd-duo in de inleiding, zou dat zonder twijfel Tropical Malady (2004) van de Thaise regisseur Apichatpong Weerasethakul zijn. Naast zijn opvallende naam, bedenkt hij vaak ook prachtige titels voor zijn ambigue films. Zijn films zijn vaak lastig te kijken en kunnen soms slaapverwekkend zijn, en ook Memoria is zowaar meer een ochtendfilm. Desondanks heeft het werk van Weerasethakul ademloze momenten van cinematische belevingen die de kijkers in een soort oerkern aanspreekt.

5. Triangle of Sadness (Ruben Östlund)
Voor een uitgebreide behandeling van deze film verwijs ik naar mijn pas uitgekomen recensie. Wat ik daar nog aan toe wens te voegen is dat de in de inleiding beschreven invloed van social media op een generatie ook wordt getoond in Triangle of Sadness. Wat deze film echter afzet tegen bijvoorbeeld Everything, Everywhere All At Once is dat het in tegenstelling tot laatstgenoemde bewust is van deze invloed en het belachelijk maakt in plaats van naïef omarmt als teken van kracht.

4. Boiling Point (Philip Barantini)
Een technisch hoogstaande film, waarin geweldig geacteerd wordt en de kijker heel kundig betrokken wordt in de sfeer van de film. De reden waarom het geen hogere beoordeling krijgt, is omdat het verhaal op het einde afgeraffeld aanvoelt en het ook qua inhoud weinig om het lijf heeft. 

3. A Hero (Asghar Farhadi)
Voor een inhoudelijke behandeling verwijs ik ook hier naar mijn eerdere recensie en wil ik voor nu stilstaan bij de zaken om de film heen. Asghar Farhadi haalde dit jaar het nieuws vanwege een juridisch conflict met een studente om deze film. Dit geschil werd echter weer overschaduwd door de protesten die momenteel gaande zijn in Iran. Een van Farhadi’s favoriete actrices, Taraneh Alidoosti, met wie hij al vier films maakte, is momenteel opgepakt vanwege haar steun aan deze protesten. In Iran is een belangrijke revolutie bezig. Nu gaat A Hero niet per se over vrouwenemancipatie, sterker nog, het juridische conflict dat Farhadi nu achtervolgt, is met een studente en gaat over het oorspronkelijke idee van de film. Maar uit het eerdere werk van Farhadi blijkt wel dat hij vooropliep in deze strijd, als een van de bekendste internationale progressieve Iranese kunstenaars.

2. The Worst Person in the World (Joachim Trier)
Toen ik deze film voor het eerst zag, raakte hij me en beoordeelde ik de film als erg hoogwaardig. Het is een film over hoe mijn generatie worstelt met onderwerpen als liefde en geluk die soms zo moeilijk tot uiting lijken te komen in de manier hoe onze wereld opgebouwd is. Naarmate ik meer over de film nadacht, zag ik toch ook dat de vrouwelijke hoofdrol wel erg magertjes en oppervlakkig neergezet werd door Joachim Trier. De mannelijke tegenspeler is een veel complexer personage en ergens schuurt dat met de opzet van de film over het leven van een jonge vrouw. Toch is het een film die veel emotie losmaakt, zijn kijkers na afloop dwingt tot reflectie en aanzet tot uitvoerige gesprekken over persoonlijk geluk.

Les Olympiades

Les Olympiades

1. Les Olympiades (Jacques Audiard)
In Les Olympiades wordt een vergelijkbaar thema’s als de nummer twee (liefde in de moderne wereld) behandeld tegen het licht van de Franse multiculturele samenleving en ook in deze film speelt de invloed van social media een belangrijke rol. De film is kritisch en de materie maakt duidelijk dat de schrijvers (Céline Sciamma en Léa Mysius schreven met Jacques Audiard mee) zich goed bewust zijn van de keerzijde van social media, maar lijkt ook een soort neutrale houding te hebben tegenover de digitalisering van intimiteit. Het laat het verdere oordeel toch vooral bij de kijkers.

De meest intieme momenten in de film (de eindscène bijvoorbeeld) worden door een bepaald medium geuit. Het laat zien dat dit soms juist ook romantisch kan zijn op een eigen manier.

Het behandelt het onderwerp op een veel subtielere wijze dan in-your-face-films als Triangle of Sadness en Everything Everywhere All At Once, wat in zekere zin producten zijn van de cultuurverandering die ze wensen te openbaren. Het krachtigste van Les Olympiades zit hem in de manier waarop de levens van de hoofdpersonages organisch voortbewegen, verstrengeld met elkaar raken en uiteindelijk weer afsplitsen. De levendigheid van de personages zorgt ervoor dat de kijker betrokken raakt bij dit moderne liefdesverhaal.

 

29 december 2022

 

Filmjaar 2022 – Deel 1: Bioscopen lijden, streamingdiensten verleiden
Filmjaar 2022 – Deel 2: Beklijvende beelden en aangeklede concertfilms
Filmjaar 2022 – Deel 3: Is de bioscoop ineens onvindbaar?
Filmjaar 2022 – Deel 4: Raar is in de mode
Filmjaar 2022 – Deel 6: Een nieuwe wereld