Terugblik 2022 – Deel 1: Bioscopen lijden, streamingdiensten verleiden

Terugblik filmjaar 2022 – Deel 1:
Bioscopen lijden, streamingdiensten verleiden

door Tim Bouwhuis

Na het vertrek van corona uit het maatschappelijke debat en het afschaffen van de belangrijkste maatregelen hoopten uitbaters van bioscopen en filmhuizen unaniem op een heropleving van de bezoekerscijfers. De waarheid is dat de optimistische tendens van filmjaar 2019 verder weg voelt dan ooit. Dat ligt niet alleen aan de vertoners en de grillen van bezoekers. Bioscopen en filmhuizen lijden, streamingdiensten verleiden.

Ik zal u de cijfers (voor zover überhaupt bekend) in deze persoonlijke terugblik op filmjaar 2022 besparen. Daarvoor hebben we op een later moment onder meer de jaarlijkse cijfers van de NVBF (de Nederlandse bioscoopbond), die doorgaans gepresenteerd worden op de nieuwjaarsreceptie van de branche. Mijn stelling over de staat van het bioscoopbezoek is een meer vrijblijvende peiling uit de wandelgangen, een optelsom van sombere persoonlijke projecties uit het wereldje en een stemmig onderbuikgevoel.

Avatar: The Way of Water

Avatar: The Way of Water

Tanende bezoekerscijfers
De opkomst van streamingdiensten is al een tijdje geen opkomst meer, maar een gegeven. Wat er veranderd is, is dat uitbaters al hun evenementen, specials en reguliere vertoningen sinds de lente weer zonder beperkingen kunnen plannen (zelfs in het corona-gevoelige najaar), en toch te maken hebben met tanende bezoekerscijfers. De enige winnaars lijken de écht grote titels, die het massapubliek tot zorgvuldig uitgezochte groepsbezoekjes bewegen. Ik ondervond het aan den lijve toen ik voor mijn vriendengroep de tickets voor het langverwachte Avatar: The Way of Water wilde bestellen: plotseling moest ik op de website van Pathé aansluiten in een virtuele rij.

Die vrienden gaan in tegenstelling tot mijzelf hooguit af en toe naar de bioscoop. Black Panther: Wakanda Forever krijgt ze in beweging, Avatar ook wel (al ben ik in m’n eentje naar de re-release van het origineel uit 2009 geweest), maar daar blijft het voor dit najaar dan ook wel bij. Zo’n patroon gaat voor veel bioscoopbezoekers op, en als je kijkt naar het (grof gesteld vaak oudere) filmhuispubliek ben ik wel eens benieuwd hoe groot het aandeel van de trouwe Cineville-bezoekers nu daadwerkelijk is. In ‘The Movies’ in Dordrecht zat ik post-corona meermaals alleen of bijna alleen in de zaal op doordeweekse namiddagen en avonden. In KINO Rotterdam, een persoonlijke favoriet, loopt het vaker storm, mede omdat die uitbaters door de sfeer ter plaatse en het aanbod op het breukvlak van bioscoop- en filmhuisprogrammering (juist) een jonger publiek aan zich weten te binden.

HBO Max
Streamingdiensten doen veel om de onregelmatige bezoeker nog wat vaker aan de bank gekluisterd te houden. Het slechte voorbeeld wordt gegeven door het dit jaar gelanceerde HBO Max, dat de grote bioscooptitels van distributeur Warner Bros. wel héél snel aan zijn aanbod kan toevoegen. Matt Reeves’ The Batman, in mijn ogen bij uitstek een titel voor het grote doek door het druilerige, sfeerrijke standslandschap (met herinneringen aan Blade Runner) dat de film bijna drie uur lang tot leven laat komen, stond zes weken later al op Max. ‘The Rock’-vehikel Black Adam (Jaume Collet-Serra) staat op het moment dat u dit kunt lezen ook al online, terwijl de relatieve flop (een paradox die wordt veroorzaakt door de hoge productiekosten) op het moment van schrijven nog in dertig steden te zien is.

Netflix
Tot mijn eigen opluchting bewijzen mijn persoonlijke kijkoverzichten van de afgelopen jaren dat ik zonder lockdown-omstandigheden veel minder vaak gebruik maak van streamingdiensten dan wanneer ik op exclusieve streamingopties aangewezen ben. Als de nieuwe films van Alejandro González Iñárritu (Bardo) en Noah Baumbach (White Noise) buiten Netflix óók een bioscooprelease krijgen, heeft dat de absolute voorkeur. Maar dat ben ik, en kijkers de keuze geven is in het tijdperk van de streamingdienst een vorm van verleiding. Wat is makkelijker? Leg, indien beschikbaar, de Nederlandse bioscoop- en streamingcijfers van beide films maar eens naast elkaar. Het lijkt me een ongelijke strijd.

Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths

Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths

Nog treuriger is het feit dat twee grote Netflix-releases van het afgelopen najaar, Blonde (Andrew Dominik) en Athena (Romain Gavras), überhaupt niet in de zalen te zien waren. Je moest ervoor naar het filmfestival van Venetië. Zonde, want Blonde is een visueel kunststukje (alle kritiek en domme uitlatingen van de regisseur ten spijt) en Athena een zinderende ervaring die hachelijk opent. Filmfestivals bieden vaak geweldige kansen om films in een stimulerende setting op het grootst mogelijke doek te zien, zo getuigen in de Benelux onder meer het IFFR, Film Fest Gent en IDFA (verslagen van al deze festivals zijn terug te vinden op onze website).

IFFR
Ook festivals ontsnappen alleen niet aan leeuwen en beren op hun weg, en werken er soms ook ten dele aan mee om die uit te zetten. Het afgelopen jaar is er van alles gezegd en geschreven over de directie en artistieke leiding van het IFFR, die programmeurs en andere medewerkers met een jarenlange staat van dienst de deur wees en een eufemistische ‘herstructurering’ aankondigde. Over een maand doen we bij InDeBioscoop traditioneel weer verslag van het festival, waarschijnlijk alsof er niets gebeurd is en samen met dezelfde journalisten die er het afgelopen jaar actief over gepubliceerd hebben. Met een boycot bewijs je de filmcultuur geen dienst, maar verdrietig blijft het wel. Hopelijk doorbreken de hoofdrolspelers op een gezet moment nog de stilte waarmee ze de geruchten en de kwade woorden een extra rijke voedingsbodem geven.

Alternatief jaarlijstje
Om voor deze gelegenheid nog met een ietwat origineler jaarlijstje op de proppen te komen, heb ik een overzichtje gemaakt van een aantal hoogtepunten die ik in 2022 zag zonder dat daar een latere bioscoop- of streamingrelease (d.w.z. via de bekendste on demand-platforms) tegenover stond of staat (2023).

Tien keuzes in alfabetische volgorde:

Al Garib (Ameer Fakher Eldin)
Autobiography
(Makbul Mubarak)
Human Flowers of Flesh (Helena Wittmann)
Innocence (Guy Davidi)
Matter Out of Place (Nikolaus Geyrhalter)
Nitram (Justin Kurzel)
Noche de fuego (Tatiana Huezo)
The Listener (Steve Buscemi)
The Maiden (Graham Foy)
To The North (Mihai Mincan)

Top 10 van 2022
Mijn favoriete bioscoopreleases dingen mee naar de beste IDB-film van 2022, die de redactie op Nieuwjaarsdag toekent:

1. Dwelling in the Fuchun Mountains (Xiaogang Gu)
2. A Chiara (Jonas Carpignano)
3. Drii Winter (Michael Koch)
4. Nowhere Special (Uberto Pasolini)
5. Drive My Car (Ryosûke Hamaguchi)
6. Vortex (Gaspar Noé)
7. Las Bestias (Rodrigo Sorogoyen)
8. Alcarràs (Carla Simón)
9. Memoria (Apichatpong Weerasathekul)
10. Il Buco (Michelangelo Frammartino)

 

25 december 2022

 

Filmjaar 2022 – Deel 2: Beklijvende beelden en aangeklede concertfilms
Filmjaar 2022 – Deel 3: Is de bioscoop ineens onvindbaar?
Filmjaar 2022 – Deel 4: Raar is in de mode
Filmjaar 2022 – Deel 5: Weinig echt bijzondere uitschieters
Filmjaar 2022 – Deel 6: Een nieuwe wereld