Terugblik filmjaar 2022 – Deel 6 (slot):
Een nieuwe wereld

door Cor Oliemeulen

Een film opent de deur naar een nieuwe wereld. Daarna kunnen er twee dingen met je gebeuren. Óf je raakt verdwaald en schreeuwt om je moeder óf je deint mee op de golven van tomeloze fantasie of indringende realiteit.

Tom Cruise. Kijk hem daar zitten shaken in zijn ultra-hypersonische straaljager! Met het prototype van de SR-72 Darkstar doorbreekt de onbevreesde Pete “Maverick” Mitchell voor het eerst in de geschiedenis de barrière van Mach 10. Dat is sneller dan menigeen wegzapt bij de gemiddelde Nederlandse romcom. De admiraal, die geen toestemming had gegeven, reageert ondubbelzinnig: “Onbemande vliegtuigen zijn de toekomst, daarin is geen plek voor jou.” Toch krijgt Tom Cruise als veteraan in Top Gun: Maverick de opdracht om een nieuwe generatie piloten op te leiden voor een levensgevaarlijke missie in Iran. De uiteindelijke weg naar vrijheid in nota bene een oude F14 staat onbedoeld symbool voor de oude wereld van spectaculair avontuur en sentimentele clichés.

Ook in het Gotham van The Batman – met voor het eerst Robert Pattinson als vleermuisman met emo-issues – is jaren later bar weinig veranderd. Het gespuis krioelt door de donkere straten, corruptie viert hoogtij en een sadistische seriemoordenaar raakt verstrikt in zijn goede bedoelingen. Batwoman mag na afloop dan wel proberen om Batman te verleiden tot een nieuw leven samen, maar onze titelheld voelt dat Gotham hem niet kan missen, terwijl de kijker zich realiseert dat de filmproducers deze geldbron nimmer zullen laten opdrogen.

Voor de Duitse studente Alma in Ich Bin Dein Mensch gaat er wel een nieuwe wereld open. In ruil voor fondsen voor een wetenschappelijk onderzoek gaat ze in op het aanbod om drie weken lang een humanoïde robot in huis te nemen. Hij heet Tom en is ontworpen om een vrouw gelukkig te maken. Alma moet aanvankelijk niets hebben van zijn toenaderingspogingen, maar valt langzaam voor zijn intelligentie en charmante voorkomen. Tom snurkt zelfs. Alma wil nooit meer daten met een andere man.

Ook op het Spaanse platteland van Alcarràs zet technologie de traditionele levenswijze op losse schroeven. De opa van een grote boerenfamilie heeft vroeger een mondelinge afspraak gemaakt om het land te kunnen verbouwen, maar die blijkt niet meer te gelden nu een energiebedrijf er zonnepanelen wil plaatsen. Ook andere boeren worden onder druk gezet. Ze protesteren, willen ook eerlijke prijzen voor hun producten. De overheid steunt vooral grote bedrijven. In het wrange eindshot van bovenaf ziet de boerenfamilie hoe bulldozers de laatste vruchtbare grond helemaal tot aan hun huis oppeuzelen.

Twee Afrikaanse tieners hebben elkaar ontmoet op een vluchtelingenboot en presenteren zich als broer en zus tijdens hun asielaanvraag in België. De pientere Tori is succesvol, maar het verhaal van zijn ‘grote zus’ Lokita wordt niet geloofd. Om de mensensmokkelaar te kunnen betalen, zijn ze actief als drugskoerier en Lokita wordt opgesloten in een wietplantage zodat criminelen haar ondertussen (zogenaamd) vervalste identiteitspapieren kunnen verschaffen. Wie meer van de indringende sociaal-realistische films van de Waalse broers Dardenne heeft gezien, weet dat die gedroomde nieuwe toekomst voor de tieners ver weg is. De schokkende finale van Tori et Lokita laat je met een leeg gevoel achter.

In Triangle of Sadness hebben de steenrijke passagiers op een cruiseschip hun gedroomde nieuwe wereld bereikt. Maar al die luxe is natuurlijk niet genoeg, dus komt een helikopter nog even op zee een paar potten hazelnootpasta bezorgen. De alcoholistische kapitein (Woody Harrelson) moet niets hebben van die omhooggevallen types en oreert zich in de rondte over het kapitalistische onheil dat zich over de wereld heeft uitgestort. De meest hilarische zin komt uit de mond van de naïeve vrouw van een wapenhandelaar die een door piraten op het dek gegooide handgranaat opraapt: “Is this one of ours?” Deze bij vlagen grappige satire van Ruben Östlund keert na de onontkoombare schipbreuk de sociale verhoudingen volledig om.

Een hersentumor kan je persoonlijkheid drastisch veranderen. Dat merkt Anna als haar nieuwbakken echtgenoot Marco in de nabijheid van hun dochtertje een misplaatste handeling verricht. Het overzichtelijke, eenvoudige leven in de Zwitserse Alpen is plotseling gecompliceerd geworden. Drii Winter laat zich kijken als een Griekse tragedie en ontpopt zich als de meest deprimerende bioscoopfilm die ik dit jaar zag.

Alejandro G. Iñárritu (Amores perros, Babel, Biutiful, Birdman, The Revenant) weet altijd zowel zijn personages als zijn publiek in een nieuwe wereld te plaatsen. In Bardo: False Chronicle of a Handful of Truths rouwt een echtpaar 20 jaar later nog steeds om het overlijden van hun baby. Dit als vanouds prachtig vormgegeven, soms komische drama gaat over een Mexicaanse documentairemaker die in de Verenigde Staten een prestigieuze prijs wint. Landgenoten verwijten hem verraad van zijn roots en ook hijzelf worstelt danig met zijn identiteit. Een hele zit, dat wel.

In het overtuigende Nederlandse drama Narcosis worstelt Merel (Thekla Reuten) met het overlijden van haar man John (Fedja van Huêt) wiens lichaam na een riskante duik in Zuid-Afrika nooit is gevonden. Hoewel Merel helderziende gaven heeft en hiermee andere mensen tot steun kan zijn, durft ze geen contact met John te maken. De oude telefooncel achter in de tuin waarmee dochtertje Ronja (talent Lola van Zoggel) met haar vader belt, is een mooie vondst. Sfeervol gefilmd en sterk geacteerd is deze film over liefde en verlies van Martijn de Jong de Nederlandse inzending voor de Oscars.

Knor is de Nederlandse inzending voor de Oscars in de categorie beste lange animatiefilm onder de titel Oink. Deze onvervalste stop-motion van Mascha Halberstad werd gemaakt door vijf animatoren en met negen sets voor krap drie miljoen euro en lijkt al om die reden bij voorbaat kansloos tegen een donkere productie als Guillermo del Toro’s Pinocchio die 35 miljoen mocht kosten en waarvan de poppen werden geconstrueerd met mechanische gezichten. Desalniettemin is Knor, waarin een biggetje moet zien te ontsnappen aan de worstenmachine van een gekke opa, met veel aandacht en liefde gemaakt, en genietbaar voor jong en oud, hoewel de hoeveelheid poep wel wat minder had gemogen.

Top 5 van 2022
5. Licorice Pizza
In deze romantische film van Paul Thomas Anderson trekt ‘kindsterretje’ Gary (debutant Cooper Hoffman, zoon van wijlen PTA-huisacteur Philip Seymour Hoffman) als een wervelwind de grote wijde wereld in om als 15-jarige ondernemer indruk te maken op de zeker tien jaar oudere Alana (nieuweling Alana Haim). Sprake van een afgebakend plot is er niet, maar het plezier spat van het scherm. Licorice Pizza doet bovendien wat een grote periodefilm als Armageddon Time verzaakt: de kijker op zeer overtuigende wijze terugbrengen in de tijd. Let ook op een uitgelaten Bradley Cooper als opdringerige acteur.

4. Nowhere Special
Knappe jongen die het droog houdt als de 34-jarige terminale glazenwasser John afscheid neemt van zijn zoontje Michael. Regisseur Uberto Pasolini, die al in het briljante Still Life (2013) het afscheid van het aardse leven behandelde, weet opnieuw alle sentimentele valkuilen te vermijden door de geloofwaardige zoektocht naar de geschikte adoptieouders en de voorbereiding voor een nieuwe wereld, voor zowel zoon als vader. Zo leest John samen met Michael het stripboek ‘When Dinosaurs Die – A Guide to Understanding Death’ en schrijft hij brieven die Michael bij bepaalde gebeurtenissen in zijn toekomstige leven mag openmaken. Binnenkort zal John zweven door de lucht en kan Michael tegen hem praten als hij zijn vader mist.

3. Drive My Car
Sommige films liggen de ene dag wat zwaarder op de maag dan de andere dag. Tijdens de eerste kijkbeurt van dit bejubelde drama van de Japanse filmmaker Ryûsuke Hamaguchi haakte ik na bijna een uur af. Later ontdekte ik hoe belangrijk die lange inleiding is om de malaise en beweegredenen van de hoofdpersoon te kunnen begrijpen. Er ontspint zich vervolgens een intrigerend verhaal over verlies en verwantschap met acteur/regisseur Yusuke Kafuku (Hidetoshi Nishijima), die rouwt om het plotselinge overlijden van zijn vrouw, en chauffeuse Misaki Watari (Toko Miura), die ook het nodige achter de kiezen heeft. Tjechov’s toneelstuk Oom Wanja staat ondertussen symbool voor de gedesillusioneerde mens.

2. Las bestias
Het Franse echtpaar Antoine (Denis Ménochet) en Olga (Marina Foïs) ziet het Noord-Spaanse Galicië vanwege de stilte en de prachtige natuur als hun nieuwe wereld. Dit is de ideale omgeving voor het starten van een biologisch landbouwbedrijf. Hoewel ze hard werken en zo goed mogelijk proberen te integreren, is van rust geen sprake. Antoine spreekt zich uit tegen de bouw van een windmolenpark, wat op weerstand stuit bij de eenvoudige broers Xan en Lorenzo die menen dat ze een fortuin mislopen en besluiten om de nieuwelingen te intimideren. Dat gaat van kwaad tot erger. Regisseur Rodrigo Sorogoyen en scenarist Isabel Peña voegen met hun psychologische thriller Las bestias een nieuw cinematografisch hoogtepunt aan hun oeuvre toe.

1. Dwelling in the Fuchun Mountains
Dit meanderende familiedrama van de nieuwe Chinese filmregisseur Xiaogang Gu bereikte pas ruim drie jaar na voltooiing de Nederlandse bioscopen. De film toont de wisseling van de seizoenen langs de rivier van de stad Hangzhou in het Fuyang-district, waar mondkapjes nog niet tot het dagelijkse leven zijn doorgedrongen. Het leven wordt duurder, wonen nagenoeg onbetaalbaar. Gearrangeerde huwelijken moeten zorgen voor een goede toekomst van de dochters, liefde komt dan vanzelf wel. Dit realistische verhaal over traditie versus moderniteiten wordt afgewisseld door een regelmatig adembenemende cinematografie met knap gemaakte tracking shots die van Dwelling in the Fuchun Mountains een visuele meditatie maakt.

 

30 december 2022

 

Filmjaar 2022 – Deel 1: Bioscopen lijden, streamingdiensten verleiden
Filmjaar 2022 – Deel 2: Beklijvende beelden en aangeklede concertfilms
Filmjaar 2022 – Deel 3: Is de bioscoop ineens onvindbaar?
Filmjaar 2022 – Deel 4: Raar is in de mode
Filmjaar 2022 – Deel 5: Weinig echt bijzondere uitschieters