Whodunnits en whodiddits
door Bob van der Sterre
Komisario Palmun erehdys ♦ Who killed Mary What’sername? ♦ Sette note in Nero
Wie heeft het gedaan? De butler natuurlijk! Toppers in het genre zijn Gosford Park en Murder by Death. Toch leuk om de geschiedenis in te duiken en een paar obscure varianten te vinden.
In Komisario Palmun erehdys (1960) zien we dat de vervelende Finse dandytycoon Bruno Rygseck overleden is in zijn huis. Daarbij aanwezig: vrouw, moeder en vrienden. En een butler die eerst alles schoonmaakt en dan pas de politie belt.
De beerput gaat open
Commissaris Palmu komt langs met zijn gevolg (drie man). Via opmerkingen van de laatste getuigen (een groepje van zes feestgangers) krijgt hij in flashbacks een beeld van wat zich afgespeeld heeft. Hij hoort de verhalen van Eerik Vaara, Aimo en Aira aan over de mysterieuze ‘moord’.
Een beerput gaat open. Bruno gleed volgens hen uit over een stuk zeep in zijn zwembadje en verdronk. Wel erg toevallig. Schrijver KV Laihonen die met de flirterige Vanne in de kelder wordt aangetroffen. De drinkgelagen en ‘vreselijke misdaden’ die voor een weddenschap werden besproken. Bruno blijkt verzamelaar van naaktfoto’s. Een vergiftigde kat. Bruno die de schulden van zijn broer wel wil wegdenken als diens vrouw AIra hem ‘s avonds bezoekt. ‘Het blijft tussen ons wat er is gebeurd.’
De commissaris blijft doorvragen – ook al wordt het Fins gezellig met veel drank en eten. En dan sterft Bruno’s vrouw ook nog. Een verdachte blijft over. Maar wie is dat?
Best goede film. Hier en daar (vrij weinig) zijn er verrassende, intuïtieve camerabewegingen. Soms wat humor. Het tempo ligt hoog en Joel Rinne is vermakelijk als commissaris Palmu. De liefhebber van het genre wordt verwend.
Er bestaan meer films van Matti Kassila met inspecteur Palmu en Joel Rinne. Allemaal uit de jaren zestig en allemaal goede beoordelingen. Als filmsnobs ze nou maar serieus genoeg nemen, krijgen we misschien nog eens een Criterionuitgave.
Zelf maar detective spelen
In Who killed Mary What’sername? of te wel Death of a Hooker (1971) is de moord op een prostitué de whodunnit. Mickey Isidore ziet dat de politie niets doet. Hij gaat zelf detective spelen. Vraagt na bij getuigen, zoekt ongure types op die misschien betrokken zijn. Hij is ex-bokser en slaat van zich af als het moet. En dat moet ook. Het is een foute buurt.
Waarom ie het doet? ‘Ik groeide op in een buurt als deze en had hier ook terecht kunnen komen.’ Eigenlijk legt de filmslogan het nog het beste uit: ‘Somebody just murdered your friendly neighbourhood hooker’.
Nu is hij rijk maar heeft ook diabetes. Zijn dochter, Della, wordt in het verhaal meegezogen. In plaats van hem terechtwijzen, wat je in veel scripts ziet, helpt ze hem mee.
Er zijn wel wat aanwijzingen voor de moord op deze Mary DeNapoli. Een jongen maakt een film over hoeren: ‘Ik hou van dingen die echt zijn.’ En gaat om met Della. Daarnaast is er een bende. Een man met een bril, Bolting. ‘Hoe heb ik die chick vermoord? Mes of een kernwapen!’ En een groep oude vrouwtjes.
Best een aardig moordmysterie van Ernie Pintoff. Het plot is verrassend genoeg. En mooi: het rauwe, sleazy New York zoals het toen was. Getoeter, bendes, bars, leegstaande gebouwen, vieze straten. Wie daar net zo van geniet als ik heeft aan deze film een goede.
Ook fijn om naar te kijken is komediant Red Buttons, die deze hoofdrol makkelijk aan kan. Alice Playten speelt een net zo geloofwaardige dochter. Die twee New Yorkers samen hebben een chemie dat je toch even achteraf nazoekt of zij misschien niet echt zijn dochter is. O ja, de muziek is verrukkelijk. En wie het nu deed… ja, verrassend genoeg.
Zeven duistere observaties
In Sette note in Nero (1977) gaan we naar Siena in Italië. Een vrouw rijdt een tunnel in en ziet vervolgens allerlei beelden. Een tijdschrift, een gele sigaret, een gebarsten spiegel, een bloedend hoofd, een man die de trap afloopt, iemand die mank loopt en iemand die een muur dicht metselt.
Wat betekenen die zeven duistere observaties? Virginia is verward en bezoekt een occultkenner.
Daarna komt ze in het huis van de familie van haar man en herkent de ruimte uit haar herinneringen. Ze slaat een gemetselde muur open en… vindt een lijk. Een 25-jarige vrouw, een ex van haar man! Hij wordt gearresteerd maar er is weinig bewijs en bovendien werkte hij al jaren in de VS. Hij komt weer vrij.
Wie heeft deze moord gepleegd? En nog een vraag: wie gaat de volgende moord plegen? Want dankzij het visioen weet Virginia (Jennifer O’Neill) zeker dat er nog iemand sterft. Welke agenda heeft de occultist trouwens? Wat maakt het ook uit! Als ze maar achterhalen wie het heeft gedaan (en wie het gaat doen).
De film van Lucio Fulci werd gemaakt tijdens de gialloperiode, maar is het toch niet helemaal. Geen reeks moorden met een glinsterend mes, geen waslijst van kandidaten en geen overdreven spanning. Dit is meer psychologische occult dan ‘een killer on the loose’. Politie is wel ouderwets incompetent – maar gelukkig is daar nog de meedenkende occultist.
De film is enorm sfeerrijk. Een oud huis, visioenen en een echte finale. Sterk is het lichtspel (zwart hoofd voor schilderij met licht, streepjes licht in donker huis, slepende voetstappen) en het acteerwerk is ruim voldoende.
En de film is ongewoon modieus. Virginia loopt in elke scène in nieuwe kleding, haar schoonzus draagt zelfs in opeenvolgende scènes andere kapsels. Op de aftiteling wordt zelfs iemand speciaal voor bont genoemd. Dat is wel heel bont… zelfs voor die tijd. Misschien komt die whodunnit ooit nog, wie al die vossen en hermelijnen liet verdwijnen…
11 oktober 2020
