Edele wilden
door Bob van der Sterre
Walkabout ♦ The Gods Must Be Crazy ♦ The Emerald Forest
Rousseau’s ‘edele wilden’ hebben een romantiek die nooit verloren gaat. Neem Avatar. Het edele van wezens die niet zijn verpest door de westerse maatschappij. Onverslijtbare romantiek. Drie minder bekende films over dit onderwerp.
Walkabout (1972) opent met prachtige straatbeelden van Sydney. Een jongetje, een volwassen man, een meisje, een didgeridoo, een salamander. Allemaal hebben ze met elkaar te maken.
Grensverleggend in de woeste natuur
Dan. Auto in woestijn. Krankzinnige vader die opeens begint te schieten. Meisje en haar broertje die ontsnappen. Aangezien ze uit een Britse kostschool komen, zegt het meisje: ‘Je blazer moet er wel goed uitzien. Je wilt toch niet dat mensen denken dat wij zwervers zijn?’ Broertje: ‘Welke mensen?’
Waar is Crocodile Dundee als je die nodig hebt? Dan vergeten we voor het gemak even de aboriginals. Tijdens een ‘walkabout’ moet een aboriginal zichzelf maandenlang redden in de woeste natuur van Australië. Een zo’n aboriginaljongen neemt ze onder hun hoede want dat is wat edele wilden doen.
Ze leren overleven. En zien dat voor de meeste westerse dingen ook een aboriginalversie bestaat (zonnebrandcrème, viltstiften, wapens, aanstekers). De aboriginaljongen gaat ondertussen het westerse meisje steeds leuker vinden.
‘Cultdrama’ wordt Walkabout vaak genoemd. De film heeft duidelijk de eigenzinnige signatuur van zijn maker, Nicholas Roeg. Dit was zijn tweede film. Een film met grensverleggend karakter. Extravagant in geluid, montage en beeld. Meisje zwemt sierlijk, de aboriginal doodt op de achtergrond een flinke kangoeroe. Bovendien, en dat is het knappe van zo’n film, leef je erg mee met de karakters.
Verder een belangrijke bijrol voor de vele beesten die er als een dierendocumentaire in figureren en een plot dat je niet snel vergeet. Veel edeler zal je de wilden niet vinden – en dat maakt van Walkabout een prachtfilm over onschuld en romantiek.
Door-en-door Afrikaans
Van Australië naar de Karoo, want dat is de locatie van The Gods Must Be Crazy uit 1980. Daar leven Bosjesmannen. Alleen die kunnen daar overleven. Dat doen ze dankzij besjes, wortels, water en vruchten. De Bosjesmannen hebben geen rechtspraak, geen geld, geen wetten, geen eigendom, geen klokken. Ze verontschuldigen zich aan de gazelle die ze gaan eten.
Eerst zien we de ontwikkelde mens in diens omgeving. ‘8:00 means everybody has to look busy. 10:30 means you can stop looking busy for 15 minutes. And then you have to look busy again.’
Een blanke dame ziet die drukte niet meer zitten en wil onderwijzeres worden in een dorpje in Botswana. De man die haar begeleidt kan met de Tswana praten, weet dat je moet oppassen voor de wtapaboom, snapt dat rinocerossen vuurtjes uitstampen en schrikt zelfs niet van een jeep zonder handrem. Met dames kan hij niet opschieten. ‘Het is een interessant psychologisch fenomeen’, zegt hij zelf.
Bosjesman Xi wil ondertussen een uit een vliegtuig geworpen colaflesje ‘aan het einde van de wereld’ weggooien. Dan zijn er nog de vluchtende guerrillastrijders van Sam Boga. Ze willen een communistische revolutie plegen.
Behoorlijk wat verhaallijnen verpakt in een komedie. Jamie Uys trok gelukkig zijn eigen plan, inclusief uitglijden over een banaan en fastforward Benny Hill-slapstick. Toch hou ik van deze film vooral omdat ie zo all out is en ook zo door-en-door Afrikaans is. Hyena’s, wilde zwijnen, communistische guerrillastrijders, geiten op een bus, een baviaan die vanuit een boom toekijkt. Briljant is het moment van de man die een cocktail klaarmaakt terwijl zijn toerbus zonder bestuurder recht vooruit rijdt over een zandvlakte.
De film deed het goed in 1980. Leverde wereldwijd 100 miljoen dollar op. Is dat nog obscuur! Maar wie kent deze film nu nog? Het soort Smokey and the Bandit-achtige film, toen immens populair, is blijven hangen in zijn eigen tijd. En dit is per definitie een obscure film. Waarom? Deze film is gemaakt in Botswana. Zuid-Afrika had toen namelijk nog te maken met een boycot.
Een onvermijdelijk (maar minder leuk) vervolg kwam in 1989. Beter kun je Uys’ Animals are beautiful people gaan kijken. Een keer een vrolijke variant van een dierendocumentaire. Uys vond het arrogant om boodschappen in films te stoppen. ‘Je belet je publiek om er zelf een boodschap in te zien.’
Westerse wilden
Wat zou Uys zich dan ook kapot hebben verveeld bij het serieuze The Emerald Forest uit 1985. Houthakkers kappen bomen in de Amazone voor een fraai stukje westerse beschaving: een dam. Vind je het gek dat inboorlingen een beetje boos worden. Hoe beter te treiteren dan het kind van de ingenieur van de dam te ontvoeren?
Tien jaar later zit Tomme, de blanke indiaan, lekker te jagen, te zwemmen bij een waterval en te flirten met knappe meisjes. Hij hoort bij de stam die zichzelf de eerlijke scheidsrechters van het oerwoud vinden. Weten precies welke prooi je moet vangen en welke je beter met rust kunt laten. Ze helen je met wat tovenarij. En zijn onzichtbaar tijdens de jacht.
Dan moet Tomme een kerel worden. Dus… pitbullmieren over je heen laten lopen en niet bezwijken aan hun beten. En dan overleven in de jungle. En wie ziet hij dan plotseling na tien jaar?
The Emerald Forest voorkomt het bewieroken van de edele wilden in deze film op een slimme manier. Door het optrommelen van andere, minder edele wilden. Tijdens het kijken merk je dat je erin wilt geloven. Zouden indianen van het Amazonewoud echt zo puur en natuurminnend zijn? Of is dat ons verlangen naar een volk dat nog zo is? Het verhaal zou gebaseerd zijn op feiten maar dat zegt nog niet zoveel over hoe die feiten afgebeeld worden.
De film is weggezakt in het cinematografische geheugen omdat ie 1985 niet achter zich heeft kunnen laten (vooral in de schietscènes). Opmerkelijk was dat John Boorman (Point Blank, Zardoz, Deliverance) zijn zoon Charley de belangrijke rol van Tomme gaf nadat een andere acteur niet kon. Opmerkelijk was ook dat Charley later met Ewan McGregor de wereld zou rondreizen op een motor. Als twee edele westerse wilden.
8 september 2018
