Movies that Matter 2022 – Openingsfilm Navalny

Movies that Matter Festival 2022:
Navalny: de enige serieuze bedreiger van Poetin

door Jochum de Graaf

Navalny, de openingsfilm van het Movies that Matter Festival 2022, was de publieksfavoriet op het afgelopen Sundance Festival. De documentaire laat niet alleen de opkomst van de meest prominente uitdager van Poetins macht zien, maar toont ook onthullend hoe pervers dat regime werkt.

Het verhaal van Navalny is redelijk bekend: de activist, advocaat die zich kandidaat stelde voor het burgemeesterschap van Moskou en in 2016 als presidentskandidaat een serieuze uitdager van de zittende macht van Poetin werd. In de loop der jaren mocht hij zich meer en meer verheugen in de speciale aandacht van de FSB, de geheime dienst waarin Poetin opgeleid werd, tegenwerking, intimidatie, arrestaties, gevangenschap. In juni 2020 wordt hij op studiereis in Siberië ernstig ziek, hij blijkt vergiftigd met novitsjok, een dodelijk gif dat al vaker op tegenstanders van het Poetin-regime werd ingezet, zoals de voormalige inlichtingenofficier Skripal die naar Salisbury was uitgeweken.

Navalny

Herstel van vergiftiging
Dankzij bemiddeling van Angela Merkel mag Navalny naar een kliniek in Berlijn worden overgebracht, herstelt langzaam in de luwte van een blokhut in het Zwarte Woud en besluit uiteindelijk om in januari 2021 toch weer terug naar Rusland te gaan. Aangekomen in Moskou wordt hij onmiddellijk in de boeien geslagen en na een showproces tot 9 jaar strafkamp veroordeeld; door nieuwe wetgeving hangt hem 20 jaar extra boven het hoofd.

De Canadese regisseur Daniel Roher laat op overtuigende wijze zien hoe Navalny uit kon groeien tot de grootste uitdager van de macht in Rusland, de enige serieuze bedreiger van Poetin. We zien de grote rally’s door het hele land, de onverschrokken Navalny die grote menigten op de been krijgt, hen opzweept: ‘De machthebbers zijn corrupte dieven. Wie is Vladimir Poetin?’ ‘Dief!’, scanderen ze terug ‘Poetin?’, ‘Dief! Dief!’. Bij Navalny’s terugkeer staat op vliegveld Sjeremetjevo een grote menigte hem op te wachten, zijn arrestatie groeit uit tot de grootste protestgolf in jaren.

IJzersterke thriller
Navalny is met de ontrafeling van het waargebeurde complot, de verpletterende werkelijkheid die soms sterker is dan de goed bedachte fictie, vooral ook een ijzersterke thriller. Christo Grozev, Bulgaars onderzoeksjournalist van het befaamde Bellingcat – dat ook in de Oekraïense oorlog een aantal spraakmakende onthullingen op zijn naam heeft staan – brengt samen met Maria Pevtsjiech, hoofdonderzoeker van Navalny’s Anti-Corrupt Foundation, in kaart hoe meest waarschijnlijk de FSB achter de aanslag zit en het ook niet anders kan dat Poetin zelf daar op z’n minst van geweten moet hebben, zo niet de opdracht heeft verstrekt. Zoals het een goed rechercheonderzoek betaamt, zien we foto’s van alle betrokkenen en verdachten en hun onderlinge dwarslijnen aan de muur gepind, Poetin bovenaan als hoofdverdachte.

In december 2020 zit Navalny met Grozev en Pevtsjiech aan de keukentafel van een blokhut in het Zwarte Woud, waar hij met zijn familie een aantal dagen uitrust van de aanslag. Grozev heeft drie FSB-agenten geïdentificeerd die al een aantal jaren Navalny schaduwen en hem vermoedelijk het novitsjok hebben toegediend. Vrouw en kinderen liggen nog te slapen als Navlny ze alle drie belt, maar de FSB-ers hangen snel op wanneer ze de stem aan de andere kant van de lijn herkennen. En dan besluit hij, zich voordoend als een ongeduldige ondergeschikte van Poetin die dringend informatie nodig heeft, nog een chemicus te bellen die ook betrokken is. Tot verbijstering en schrik van iedereen vertelt deze Konstantin Koedrjavtsev precies hoe het gebeurde: ‘we deden het precies zoals gepland, de manier waarop we het vaak hebben geoefend’ en ‘ja, het gif kan het beste via de onderbroek worden ingebracht’.

De film legt ook de ongelooflijke perversiteit bloot, het systeem van desinformatie dat nu al decennialang kenmerkend voor Rusland is.

Navalny

Vakkundig monddood
Navalny
vertelt ook het verhaal van zijn vader die dichtbij Tsjernobyl woonde ten tijde van de kernramp en door de Sovjet-autoriteiten gedwongen werd om aardappelen te poten, een publicitaire poging om aan te tonen dat er zogenaamd niets aan de hand was. Navalny zegt dan dat hij toen hij voor het eerst het gezicht van Vladimir Poetin op tv zag, gelijk wist hoe dit soort leugens in elkaar gestoken worden. Poetin op zijn beurt noemt zijn rivaal nooit bij naam, heeft het over ‘deze patiënt in een Berlijnse kliniek’.

Navalny kon door zijn uitgekiende gebruik van social media en de gelikte filmpjes waarmee hij de corruptie van het Poetin-regime onthulde zich lang onaantastbaar wanen. De onthullende virtuele rondleiding door het exorbitante geheime paleis van Poetin in Sotsji aan de Zwarte Zee is wereldwijd miljoenen keren bekeken. De film speculeert erop dat Navalny’s dood hem tot een formidabele martelaar zou uit doen groeien.

Navalny zelf is aan het eind van de film positief en vastberaden over zijn missie en roept de Russen op vol te houden: ‘geef nooit op!’ Maar de cyberoorlog die parallel aan de oorlog in Oekraïne gevoerd wordt, de afsluiting van het internet, het verbod op voor Rusland ‘onvriendelijke’ informatie waarmee Navalny vakkundig monddood gemaakt wordt, doen het ergste vrezen.

Alle voorstellingen van Navalny zijn uitverkocht.

 

8 april 2022

 

Movies that Matter Festival 2022 – Activisten
Movies that Matter Festival 2022 – Judas and the Black Messiah
Movies that Matter Festival 2022 – Les choses humaines is genuanceerde bijdrage #MeToo
Movies that Matter Festival 2022 – Sovjet- en post-Sovjetfilms
Movies that Matter Festival 2022 – Het Grote Verzwijgen

 


MEER FILMFESTIVAL