Ex Machina

****

recensie  Ex Machina

Hoogstaand staaltje kunstmatige menselijkheid

door Suzan Groothuis

De scenarist van The Beach en 28 Days Later komt met een overtuigend speelfilmdebuut, waarin de vraag centraal staat of kunstmatige intelligentie zich nog laat onderscheiden van de menselijke. Maar vooral: wie manipuleert nu wie?

De jonge, gedreven Caleb (Domhnall Gleeson, recent nog te zien in Frank) kan zijn geluk niet op wanneer hij een door zijn internetbedrijf Bluebook uitgeschreven wedstrijd wint. De prijs? Een week lang doorbrengen in het verafgelegen en futuristische onderkomen bij de oprichter en eigenaar van Bluebook.

Recensie Ex Machina

De aankomst oogt als een Jurassic Park-achtige exclusiviteit: een afgelegen locatie te midden van grootse en prachtige natuur, alleen met helikopter te bereiken. Wanneer Caleb bij de kille, minimalistische woning arriveert, blijkt de afgelegen locatie geïntegreerd te zijn met de nieuwste technologie. Amper aangekomen bij de ingang wordt een digitale scan van Caleb gemaakt, waarmee hij via een pasje toegang krijgt tot het complex.

Sessies met een robot
Dan volgt de onconventionele ontmoeting met Bluebook-eigenaar Nathan (Oscar Isaac: Inside Llewyn Davis), die na een nachtje doorzakken een work-out nodig heeft om weer bij zinnen te komen. Terwijl de twee aan een biertje zitten wordt duidelijk wat het doel is van Calebs komst: in dagelijkse interviewsessies met Nathans zelfgebouwde robot Ava moet hij achterhalen of haar kunstmatige intelligentie zich nog laat onderscheiden van de menselijke. Geen makkelijke opgave, want Nathan heeft zijn robot buiten de nieuwste technologische snufjes een beeldschoon uiterlijk mee gegeven.

Vanaf het moment van de sessies neemt de spanning toe en ontstaat er een psychologisch steekspel tussen Caleb, Nathan en Ava. Ava blijkt over een menselijk karakter te beschikken, wat Caleb al snel in verwarring brengt. Simpelweg vragen op haar afvuren werkt niet, want Ava vraagt een wederdienst: Caleb moet ook over zichzelf vertellen. Hoe kan je anders een band krijgen? Ondertussen slaat Nathan de sessies, die af en toe ruw onderbroken worden door stroomstoringen, via een camera gade. Tijdens die storingen komen Ava en Caleb het dichtst tot elkaar en waarschuwt zij hem voor Nathans duistere bedoelingen. Waarmee zij – bewust of onbewust – een wig drijft tussen de twee.

Recensie Ex Machina

Verontrustend toekomstbeeld
Ex Machina is een knappe futuristische thriller die op alle fronten scoort. De kille, minimalistische art-direction, spitsvondige dialogen en de spanning rondom het vraagstuk kunstmatige intelligentie versus menselijke emotie en denken, leveren een film die de kijker van meet af aan geboeid weet te houden. Robot Ava (de Zweedse actrice Alicia Vikander) is daarbij prachtig en overtuigend vormgegeven: een mix van menselijke schoonheid en kwetsbaarheid én technologie. Terwijl de sessies vorderen neemt haar wens “mens” te zijn toe en is zij, gehuld in kleding en met pruik op, haast niet meer van echt te onderscheiden.

In Spike Jonze’s veelgeprezen Her zien we een toekomstbeeld van operating systems met een menselijk karakter. Hoewel onzichtbaar, is Scarlett Johanssons stem en voorgeprogrammeerde karakter voldoende om Joaquin Phoenix van zijn stuk te brengen. In Ex Machina gaat regisseur Alex Garland nog een stapje verder: zijn Ava is dermate geëvolueerd dat mens en robot niet meer van elkaar te onderscheiden zijn. Als kijker word je voortdurend op het verkeerde been gezet, want wie manipuleert nu wie? Het levert een spanningsvol en intrigerend schouwspel op en een knap, maar ook verontrustend kijkje in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie.

Garland, die zijn sporen al verdiende als scenarioschrijver van 28 Days Later en Sunshine (films die eveneens een duistere toekomst belichten, maar dan met zombies en ruimte) balanceert met zijn Ex Machina perfect tussen vermaak, spanning en een dieperliggende boodschap. Robots, we moeten ze maar niet te menselijk maken.

27 april 2015

 

 

MEER RECENSIES