***
recensie Le voyage extraordinaire
‘Dit is geen film, dit is een gedicht’
door Cor Oliemeulen
Bijna iedereen kent Le Voyage dans la Lune, de verfilming van de reis naar de maan van Georges Méliès. Deze allereerste filmklassieker is magistraal gerestaureerd. De lange en kostbare weg hier naartoe is vastgelegd in de documentaire Le voyage extraordinaire.
Enkele mannen in een capsule worden met een gigantisch kanon afgeschoten, landen in een oog van de maan, worden gevangen genomen door maanwezens, weten te ontsnappen en keren veilig terug op aarde. Deze slechts veertien minuten durende sciencefictiontrip uit 1902 geldt als het eerste commerciële filmsucces. De effecten en de montage voor die tijd waren sensationeel. Om deze belangwekkende film voor het nageslacht te bewaren en te moderniseren, was Le Voyage dans la Lune een eeuw later toe aan grondige restauratie.
Montagetrucages
De documentaire Le voyage extraordinaire van Serge Bromberg en Éric Lange is opgebouwd uit drie delen. Allereerst maken we kennis met de Franse filmpionier Georges Méliès, die geen boodschap had aan de schaarse filmpjes eind negentiende eeuw. De enige gebeurtenissen die aan het celluloid werden toevertrouwd, beperkten zich tot militaire defilés en curiositeiten als schaatsende mensen, een man die zijn vrouw leert fietsen en een kussengevecht waarbij de veren in het rond vliegen. Méliès ging liever experimenteren en maakte ontelbare korte filmpjes die worden gekenmerkt door een theatrale stijl en montagetrucages.
De hoofdrol speelt hij meestal zelf, letterlijk en figuurlijk. Zo neemt hij in Un homme de tête (1898) zijn hoofd van zijn romp en zet het op een tafel, pakt het later weer op, gooit het in de lucht en vangt het op met zijn romp. Voor die tijd technisch hoogstaand, geniaal gemonteerd, artistiek en grappig. Huidige regisseurs als Costa-Gavras, Jean-Pierre Jeunet, Michel Gondry en Michel Hazanavicius spreken lovende woorden over Georges Méliès. Allen hebben een mening over de voortrekkersrol die hij vervulde en de ongekende schoonheid van Le Voyage dans la Lune.
Méliès had een kanon, de Apollo was een raket
In het tweede deel van de documentaire zien we hoe de film destijds tot stand kwam. Geïnspireerd door boeken van Jules Verne en H.G. Welles moest en zou Méliès een film over een reis naar de maan maken. Hoe spectaculairder hoe beter. Hij bouwde de allereerste filmstudio, optimaal gebruikmakend van het daglicht. Hij liet grote tableaus vervaardigen, zodat het tweedimensionale effect kon worden benadrukt. En hij verzon het verhaal. In de documentaire vertelt Tom Hanks dat Méliès direct is gelieerd aan de vaders van de Apollo-missies en hun fantasieën. ‘Méliès bouwde een groot kanon, zij bouwden een raket. Dat is het enige verschil.’
Pas na veertig minuten komt het echte werk aan bod: de restauratie van de film. De originele Le Voyage dans la Lune is in zwart wit, pas in 1993 ontdekte men een band waarvan de beeldjes één voor één met de hand zijn ingekleurd. Nu zijn we getuige van de moeizame, omvangrijke en zorgvuldige totstandkoming van de ultieme digitale versie. Niet minder dan 3680 beeldjes moesten worden gefotografeerd en gescand. De restaurateurs ontdekten beschadigingen en incomplete fragmenten. Het vervolmaken van een enkel beeld kostte soms uren, soms dagen. ‘Je kunt beter spreken van een wederopstanding dan van een restauratie’, merkt een medewerker op. Zijn collega is lyrisch over het eindresultaat: ‘Dit is geen film, dit is een gedicht.’
Authenticiteit bewaard gebleven
Hoewel de documentaire een aardig kijkje biedt op het leven van Georges Méliès, zijn er voor degenen die Hugo (2011) van Martin Scorsese hebben gezien weinig verrassingen. Het restauratieproces is interessant, maar niet sprankelend in beeld gebracht. Gelukkig is direct na afloop van Le voyage extraordinaire de gerestaureerde versie van Le Voyage dans la Lune te bewonderen, met elektronische muziek van het Franse duo Air. Ondanks en dankzij het gebruik van moderne technieken is de authenticiteit bewaard gebleven. Sterker nog: pas 109 jaar later zie je alle briljante details van dit onvervalste meesterwerk.
14 september 2012