****
recensie Detachment
Je kunt niet elke arme kinderziel redden
door Cor Oliemeulen
In het gevoelige, inspirerende drama Detachment lijkt iedereen te lijden door fouten in het verleden. Een sublieme Adrien Brody gaat voorop in de universele zoektocht naar identiteit en genegenheid.
Met het uiterlijk van een beatnik onderstreept Engelsman Tony Kaye zijn eigenzinnigheid. Gelauwerd als maker van muziekvideo’s en commercials, is hij de laatste jaren voornamelijk actief als singer/songwriter, cinematograaf, documentairemaker en regisseur. Zijn verpletterende speelfilmdebuut in 1998 was American History X, het grimmige verhaal over twee broers die proberen hun neonazistische denkbeelden los te laten. Met Detachment voegt hij een mooi sociaalrealistisch werk aan zijn filmoeuvre toe. Een drama over de erbarmelijke toestand op een middelbare school in een Amerikaanse stad waar een invalleraar een verschil probeert te maken en ondertussen met zijn eigen demonen moet zien af te rekenen.
Chronisch gebrek aan ouderlijke begeleiding
Het leven is zwaar voor veel kinderen én volwassenen. Kaye blijkt een meester in het schetsen van herkenbare problemen zonder de stereotype karakters zwaar aan te zetten in zijn aanklacht tegen het Amerikaanse schoolsysteem. Kinderen moeten nu eenmaal naar school, iets leren boeit de meesten niet. Een chronisch gebrek aan ouderlijke begeleiding en liefde uit zich regelmatig in fysieke en seksuele bedreigingen naar medeleerlingen, leraren en schoolleiding. In deze jungle van individualiteit, chaos en onmacht krijgt Henry Barthes (Adrien Brody) contact met zelfs de lastigste scholieren door ze gedichten te laten lezen.
Het gegeven van de inspirerende leraar die zieltjes probeert te redden op een achterstandsschool is zeker niet nieuw. In Blackboard Jungle (1955) wordt een Engelse oorlogsveteraan ingehuurd om een gewelddadige klas discipline bij te brengen. Hierna volgde een hele rits films waarin onconventionele lesmethodes succesvol zijn toegepast. Stand and Deliver (1988): bendeleden worden geënthousiasmeerd voor rekenkunde; Dangerous Minds (1995): het ontleden van songteksten van Bob Dylan; Take the Lead (2006): probleemkinderen krijgen discipline door volgen van ballroomlessen; Entre les murs (2008): de leerlingen mogen alles en worden bewust geprovoceerd.
Visuele trip
Ondanks sommige clichés en voorspelbare plotwendingen is Detachment goed geschreven en grandioos geregisseerd. De montage is briljant. Onconventionele close-ups, artistiek gebruik van bewegende tekeningen en woorden op een schoolbord en schakelen tussen verleden en heden gebeurt probleemloos en functioneel. De visuele trip met mooie soundtrack (die inderdaad soms aan een videoclip doet denken) biedt soepel ruimte aan de veelvuldige overgangen tussen het privé- en schoolleven van de invalleraar. Terwijl hij zelf gelukkig probeert te worden, zijn dementerende vader regelmatig moet bezoeken en thuis een minderjarig straathoertje opvangt, wacht zijn school waar hij ook mensen moet redden van de ondergang.
Tony Kaye schaart acteur Adrien Brody graag in het rijtje namen Robert De Niro, Al Pacino en Dustin Hoffman. In zijn beste rol sinds The Pianist (2002) speelt Brody het klaar om op overtuigende en geloofwaardige wijze een heel scala aan emoties over te brengen: van neerslachtigheid en traumatische pijn tot en met berusting en geluk. Sterke bijrollen zijn er van Marcia Gay Harden (die zich als schooldirecteur probeert te handhaven ondanks bureaucratische, psychische en politieke druk), James Caan (die een leerling die ‘fuck your shit’ tegen hem zegt geweldig van repliek dient, maar later toegeeft aan een collega dat hij pilletjes slikt omdat hij het anders niet volhoudt) en Tim Blake Nelson (als uitermate zielige leraar die volstrekt onzichtbaar is voor zowel zijn leerlingen als het thuisfront). Detachment bewijst dat lesgeven een passie moet zijn. Nog een film over een kinderzieltjes reddende leerkracht is overbodig.
7 september 2012