Les Valseuses: van schandaalfilm tot topcarrière

Les Valseuses
Van schandaalfilm tot topcarrière

door Bob van der Sterre

Les Valseuses. Een van die Franse schandaalfilms die nog steeds heftige reacties oproepen. Isabelle Huppert, twintig jaar oud ten tijde van de film, droeg maar voor een klein beetje bij aan de reputatie van de film, maar het opstandige karakter van de film bleek haar goed te liggen.

Huppert begon zoals veel sterren al jong te acteren in films. In 1971 en 1972 speelde ze vooral studentes in tv-films. Als we even de tijdmachine nemen en haar volgen in die tijd, zien we haar vermoedelijk als leergierige tiener staren naar Jacques Brel in Le Bar de la Fourche en Yves Montand en Romy Schneider in César et Rosalie.

Les Valseuses

In 1974 werd het nog iets interessanter met een bijrol in de bizarre horrorfilm Glissements Progressifs du Plaisir van romanschrijver/filmmaker Alain Robbe-Grillet. Het zal haar geest definitief rijp hebben gemaakt voor deze bijrol in Les Valseuses in 1974. Controversiële films bleken haar goed te liggen en moeilijke rollen vond ze niet snel lastig. Later in de jaren zeventig speelde ze bijvoorbeeld lastige vrouwenrollen in Sauve Qui Peut, Loulou en Violette. Een lijn die je kunt doortrekken naar bijvoorbeeld La Pianiste (2001) en Elle (2016).

De bijdrage van Huppert
Het is lastig om iets te schrijven over de bijdrage van Isabelle Huppert aan Les Valseuses aangezien ze maar zeven minuten in beeld is. Huppert komt pas na 1 uur en 43 minuten in de film als Jacqueline, een zestienjarige dochter van een burgerlijk gezin, dat aan het picknicken is in een droge rivierbedding (wat je kennelijk toen deed). Twee mannen en een vrouw komen ineens langs om de auto van het gezin te ruilen voor hun auto.

Jacqueline, met blauw hoedje en Mickey Mouse-T-shirt, kijkt eerst verward, dan geamuseerd toe. Anders dan haar ouders kan ze erom lachen en aangezien ze toch genoeg heeft van de vaderlijke brave dictatuur, loopt ze heel eigenwijs bij hen weg, om zich bij het vrijzinnige groepje aan te sluiten. De twee mannen bleken al in hun vakantiehuisje aan de bh van Jacqueline te hebben gesnuffeld. Een van hen, Jean-Claude (Gérard Depardieu), wist na het snuffelen zeker dat ze ‘minstens zestien’ is.

Hupperts karakter en wat ermee gebeurt, heeft wezenlijke betekenis voor het plot. Dat kan ik hier niet verklappen voor de lezers die de film nog niet hebben gezien. Wat opvalt is dat haar brutale acteerwerk hier al wel sprankelt en dat ze zeker niet terugdeinst voor lastige scènes. Het is alsof ze zelf een beetje wegloopt van een braaf acteursbestaan en definitief kiest voor het zijn van een vrije en liberale actrice.

De bron van eigenwijze karakters waar ze later nog veel meer uit zou putten, zoals in Elle, is in feite hier al te zien in een zwakkere schittering. De heldere Huppert-ogen verraden al een plezier in haar vak waar ze later veel gebruik van zal maken.

Bruut begin, lief einde
Terug naar Les Valseuses. Wat is dan die film die haar wat meer op de kaart zette (maar nog niet veel meer, want hierna ging het nog een poos door met bijrollen)? Het is wel te begrijpen dat er na ruim veertig jaar mensen nog steeds geschokt kunnen zijn door de film. Het begin is opmerkelijk bruut en vrouwonvriendelijk, met drie aanrandingen in een half uur tijd. En dan nog wat afpersingen, berovingen, autodiefstallen, moorden. Het is heel lastig om deze twee vervelende gasten, die zich eigenlijk geen raad weten met hun levens, sympathiek te vinden.

Toch, wie dit lastige stuk uithoudt, krijgt een moedige en eigenzinnige film te zien. Het verhaal van regisseur Bertrand Blier, gebaseerd op zijn eigen roman, verandert dan langzaam van koers. Je ziet het al een beetje in hoe de karakters steeds meer een soort kwetsbaarheid laten zien, zoals wanneer Patrick Dewaere tijdens een aanranding als een baby aan een borst gaat zuigen. Die aanranding, die zich onverwacht ontwikkelt, verandert de film. Ze gaan dan, meer onbewust dan bewust, andere mensen helpen met hun bevrijding. Dat eindigt met een paar onverwachte, lieve scènes. Daarmee heeft de film een evenwicht die doet denken aan yin yang.

Zwakheden van mannen en vrouwen
Les Valseuses is zeker geen film om als drama op te vatten. Dit is een filosofische film die lichtzinnig en geestig de zwakheden van mannen en vrouwen bespot. Eerlijkheid is soms al schokkend genoeg – zeker als het over seks gaat. En dat is een kenmerk van veel films van Blier.

Over Bertrand Blier valt verder nog heel veel te vertellen, veel van zijn films behoren tot mijn favoriete films (denk aan Calmos, Buffet Froid, Trop Belle pour Toi, Preparez vos Mouchoirs). De typische verlaten architectuur, de dagelijkse dingen, de man-vrouwverhoudingen, de karakters die eigenlijk te vriendelijk zijn voor conflicten.

Les Valseuses

Deze film zou je kunnen opvatten als het afkeuren van het oude, burgerlijke Frankrijk en het invoeren van nieuwe sociale regels (in de geest van de Franse revolutie van ’68). Dat bewaren we voor het moment dat er een retrospectief komt voor deze, in ons land helaas nog minder bekende regisseur.

We bekijken hier vooral de gelukkige bijrol van Huppert en zien dan de eerste, trefzekere stappen van een getalenteerde actrice die hard gevochten heeft om haar plekje in de cinema te veroveren. Ze heeft altijd een goede hand van films en regisseurs kozen haar ook gretig. Helaas zijn er ook veel films die de sterke persoonlijkheid van Huppert hebben misbruikt. Dat zijn Huppert-vehikels – films die erg leunen op haar star power maar die daardoor, net als een voetbalteam met maar een sterspeler, te veel leunen op die vedette om echt goed te kunnen worden.

Zelf zei ze: ‘It’s just a desire to work. A desire and a need, like eating.’ Des te aardiger is het daarom om haar weer eens in een piepkleine bijrol te zien waar het allemaal begon.

Kijk hier het landelijke draaischema van Les Valseuses.

10 juli  2018

 
MEER ISABELLE HUPPERT
 
 
ALLE ESSAYS