LIFF 2018 deel 2:
Verkenning van nieuwe Amerikaanse cinema
door Suzan Groothuis
Het Leiden International Film Festival (LIFF) is volop bezig en is er ruim baan voor films uit de VS. De meeste maken deel uit van het American Indie-programma, maar voor innovatieve en grensverleggende cinema is er een apart programma: Bonkers.
Sorry to Bother You – knotsgek en maatschappijkritisch
Als je van onvoorspelbaar en bizar houdt, dan is Sorry to Bother You (onderdeel van Bonkers) van regisseur Boots Riley een must see. Cassius is een soort van loser. Hij woont in de garage van zijn oom en heeft al maanden geen huur betaald. Zijn vriendin Detroit (Tessa Thompson, Dear White People) is kunstenares en doet gekke dingen met oorbellen. Maatschappijkritische teksten bungelen in grote letters aan haar oren.
Maar dan wordt het ook tijd voor Cassius om iets uit te voeren, want zijn oom zit in geldnood. Noodgedwongen solliciteert hij bij een telemarketingbedrijf, waar de hogere regionen pas toegankelijk zijn als je “power caller” bent. Lastig als je zwart bent en vooral aan welgestelde blanken moet verkopen. Tot een oude rot in het vak Cassius leert dat hij zijn “witte” stem moet gebruiken. Wedden dat Cassius verkoopt als hij als een blanke klinkt?
Sorry to Bother You ontvouwt zich vanaf dat moment tot knotsgekke komedie, maar dan wel een die politiek en maatschappijkritisch is. De consumptiemaatschappij, de zucht naar macht, de positie van blank tegenover zwart en de hardwerkende onderlaag van de samenwerking versus de rijke top, om maar wat te noemen. De film refereert onmiskenbaar aan werk van Spike Jonze en Michel Gondry, gemixt met Jordan Peeles Get Out. De eerste helft is het sterkst, waarin realiteit en vervreemding lekker tegen elkaar aan schuren. Richting einde krijgen we een wel heel bizarre wending en is Sorry to Bother You wat langdradig. Maar, vooralsnog, een filmmaker die zijn eigen stempel drukt.
American Animals – overval vanuit verschillende perspectieven
Nieuwsgierig maakt American Animals van Bart Layton. De regisseur debuteerde met het fantastische The Imposter, een grote IDFA-hit in 2012. Een docuthriller die speelt met perceptie, want wat is nu waar? Interviews met betrokkenen worden gecombineerd met nagespeelde scènes door acteurs, waarin de ene na de andere bizarre wending naar voren komt. Alles gegoten in donkere, gestileerde beelden. American Animals doet qua stijl en vorm erg denken aan zijn voorganger. Ditmaal volgt Layton vier studenten, die hun oog hebben laten vallen op een vermogende boekencollectie in de Transylvania University.
American Animals is net als The Imposter deels nagespeeld, afgewisseld met commentaar van de betrokkenen. We zien hoe twee studenten verleid worden door avontuur en besluiten de speciale collectie boeken van de universiteitsbibliotheek te overvallen. De speciale collectie is alleen toegankelijk op afspraak. Beveiliging is er niet, want de verzameling wordt gerund door een bibliothecaresse op leeftijd. Er ontstaat een plan voor een overval, waarbij nog twee studenten betrokken worden. Maar hoe dichterbij de uitvoering, hoe meer het plan gedoemd is te mislukken.
American Animals sleept de kijker van meet af aan mee in een onbestemd thrillerachtig avontuur, waarbij de soundtrack met onder andere The Doors, Donovan en Leonard Cohen de donkere sfeer ondersteunt. Het spel met perceptie is evenals in The Imposter aanwezig, want naar wiens waarheid zitten we nu te kijken? Uiteindelijk weten de betrokkenen het zelf ook niet meer: was het je eigen herinnering, of was het zoals de ander het je verteld heeft? In ieder geval levert het een indringend schouwspel, waarbij de spanning steeds meer wordt opgevoerd. Evan Peters (American Horror Story) en Barry Keoghan (The Killing of a Sacred Deer) zijn perfect gecast als twee outcasts die meer uit het leven willen halen dan oersaaie burgerlijkheid. Dan weer hilarisch, dan weer schrijnend toont Layton ons hoe een wilde en brute jongensdroom ten einde kwam.
Eighth Grade – invoelbare tienerangst
Van wilde studentenavonturen gaan we naar een onzeker meisje in de laatste klas van de lagere school. De toepasselijke titel Eighth Grade toont hoe de introverte Kayla zich voorbereidt op high school. Ze hoort niet bij de populaire meisjes van de klas en is duidelijk zoekende naar haar identiteit. Haar telefoon is haar metgezel, met wie ze opstaat en naar bed gaat. Dankzij YouTube heeft Kayla een medium gevonden om zichzelf te uiten. Ze publiceert filmpjes van zichzelf met wijze lessen over jezelf zijn. Maar op school en in het contact met haar vader sluit ze zich af en is ze de “quiet girl”.
Eighth Grade is het debuut van Bo Burnham en toont op integere wijze de worsteling van een meisje met zichzelf en de wereld om haar heen. Kayla, overtuigend gespeeld door Elsie Fisher, is zowel kwetsbaar als krachtig. In de YouTube-filmpjes heeft ze een boodschap, maar in het echte leven laat ze zichzelf niet horen. Ze is als een grijze muis, ongezien door haar omgeving. Haar vader heeft wel oog voor haar, maar dat is niet de aandacht die Kayla zoekt.
Burnham, die als tiener ook YouTube inzette om zijn onzekerheden van zich af te praten, geeft Kayla een platform om zichzelf te kunnen zijn en haar hoop en wensen vorm te kunnen geven. Hoewel er genoeg momenten zijn in Eighth Grade die Kayla’s zelfvertrouwen doen wankelen, zoals een ongemakkelijk verjaardagsfeest van een van de populaire meiden uit de klas, blijft zij als persoon overeind. Uiteindelijk werkt de film toe naar het vinden van evenwicht; vrede hebben met wie je bent en ook de ander nemen zoals die is. Een realistisch, soms pijnlijk en dan weer komisch portret van een tiener zoekend naar haar identiteit, waarbij Burnham de huidige tijdgeest met de bepalende rol die de sociale media hebben perfect weet te vangen.
4 november 2018