Movies That Matter Festival, deel 1
Vrouwen met een ijzeren wil
door Cor Oliemeulen
Onderdrukking en vrijheidsstrijd, vluchtelingen en terroristen, corruptie en opstand, klimaat en milieu, racisme en discriminatie, oorlog en vrede. Het jaarlijkse Movies That Matter Festival in Den Haag toont zo’n zeventig films uit alle uithoeken van de wereld die ertoe doen. Buiten trotseert het voorjaarszonnetje de frisse wind, binnen in het Filmhuis Den Haag en Theater aan het Spui staat een legertje vrijwilligers klaar om de gasten te verwelkomen.
Tijdens het festival, dat duurt toe en met 1 april, komen zowel documentaires (met regelmatig vraaggesprekken met filmmakers na afloop) als speelfilms aan bod. In ons eerste verslag drie speelfilms over vrouwen met een ijzeren wil.
Sami Blood: Rendiermeisje ontvlucht haar volk
Kun je een vrouw zijn als je veertien bent? Wel als je Elle Marja heet, behoort tot het Sami-volk in Lapland, de discriminerende omgeving probeert te ontvluchten en snel uitgroeit tot iemand die volwassen keuzes maakt. De Sami wonen in de ongerepte natuur, kennen een eigen cultuur en worden in het Zweden van de jaren dertig als minderwaardig beschouwd. In de mooi gefotografeerde debuutspeelfilm Sami Blood van Amanda Kernell volgen we Elle Marja die samen met haar jonge zusje in een instituut door een strenge Zweedse juffrouw wordt onderricht en gedrild. De meisjes mogen niet langer hun eigen taal spreken en de dokter meet hun schedels, fotografeert hen naakt, alsof de Sami een volstrekt achterlijk volk is. Elle Marja is ambitieus en wil gaan studeren, maar de juf vindt dat Lappen hiervoor te weinig hersencapaciteit hebben en weigert het vereiste document te ondertekenen.
En dan komt de dag dat Elle Marja stiekem een andere jurk aantrekt, haar traditionele kleding verbrandt en vlucht naar de wereld buiten de voor haar verstikkende Sami-cultuur, die wordt geteisterd door vooroordelen en minachting van de maatschappij. Zij noemt zich voortaan Christina en ontmoet een jonge, welgestelde student. Tijdens het onverbiddelijke afscheid van haar familie en de moeizame ontdekkingstocht in de haar onbekende wereld, soms confronterend en aangrijpend, zit de camera dicht op haar huid en spat de energieke verschijning van nieuweling Lene Cecilia Sparrok van het scherm.
The Teacher: Lerares straft kinderen als ouders niet meewerken
Ook lerares Mária Drazdechová (Zuzana Mauréry) van een school in Bratislava begin jaren tachtig heeft een ijzeren wil, gesteund door de machtsverstrengeling van het toenmalige communistische gezag in Tsjecho-Slowakije. Het lukt haar om de meeste leerlingen – én hun ouders – precies te laten doen wat zij wenst. Dat blijkt al direct wanneer ze tijdens haar introductie als nieuwe leerkracht aan de kinderen vraagt wat hun ouders doen voor de kost. Zo wordt een vader die als boekhouder op de luchthaven werkt, vriendelijk doch dringend verzocht om taartjes te laten smokkelen naar Mária’s zus in Moskou en wordt een leerlinge met balletaspiraties gestraft omdat haar ouders zich niet door de lerares voor het karretje laten spannen.
Het komische drama van de Slovaakse regisseur Jan Hrebejk begint met deze aardige premisse en wordt grilliger vanaf het moment dat het danseresje met haar hoofd in de oven wordt aangetroffen en de directrice van de school alle ouders van Mária’s klas optrommelt om te stemmen of de lerares misschien niet weg moet. Er ontstaat tweespalt tussen twee groepen ouders, waarbij een rauwe gymleraar met losse handjes de opstandige klasse symboliseert en een onvermurwbare rechter er namens de gevestigde orde alles aan doet om de verhitte gemoederen te bedaren. Met dit verhaal over rechtvaardigheid versus corruptie is The Teacher origineel in zijn thema en opbouw, maar had de film een sterkere uitsmijter verdiend.
A United Kingdom: Simplistisch sprookje
Het Movies That Matter Festival programmeert ook mensenrechtenfilms die succesvol bleken tijdens andere filmfestivals, zoals I, Daniel Blake, Sonita, Fuocammare en Zero Days. Logisch, want bekende namen trekken extra publiek. Met de Nederlandse première van A United Kingdom was op de eerste avond een volle zaal verzekerd. Het verhaal gaat over de toekomstige koning van Botswana, Seretse Khama, die in het Londen van de jaren veertig verliefd wordt op de blanke Ruth en geheel tegen de wens van hun beider families met elkaar trouwen. Niet hun interraciale huwelijk is het grootste probleem, maar de mogelijke internationale politieke consequenties.
Het moet gezegd dat beide tortelduifjes hun beste beentje voorzetten. De rol van troonopvolger Seretse wordt met (soms overdreven) gevoel en emotie gespeeld door David Oyelowo (Martin Luther King in Selma), terwijl we nog meer bewondering hebben voor de gereserveerde, maar onwankelbare Ruth, een rol die Rosemund Pike (Gone Girl) op het lijf is geschreven. A United Kingdom van regisseur Amma Asante (Belle) is technisch goed verzorgd, echter het afgezaagde script biedt geen enkele verrassing. Natuurlijk had dit romantische stel een belangrijke voorbeeldfunctie voor interraciale koppels overal ter wereld in hun streven naar gelijkwaardigheid, maar alle verhoudingen en politieke verwikkelingen worden wel heel erg simplistisch neergezet. Steeds als er een hindernis opdoemt, weet je al meteen dat alles goed komt. Gelukkig is het gros van de andere films van het festival minder voorspelbaar en afstandelijk. Daarover meer in de volgende verslagen.
27 maart 2017
DEEL 2: Duivels dilemma Servië, corruptie Bulgarije en zelfverrijking Borneo
DEEL 3: Onwerkelijk Fukushima, ex-kindsoldaat en meisjesschool in Afghanistan
MEER FILMFESTIVAL