Movies that Matter Festival 2019 deel 2:
De menselijke maat in overweldigende tijden
door Sjoerd van Wijk
In een tijd waarin de klimaatspijbelaars er achter komen dat volwassenen geenszins van plan zijn de klimaatcatastrofe in te perken, is de geëngageerde film urgent. Transitie betekent niet de valse profetie van zonnepanelen, maar een drastische vermindering van de huidige levensstandaard.
Business as usual is namelijk failliet. Voor kunst de uitdaging de te verwachten spanningen die het verval met zich meebrengt te duiden en verbroedering te vinden in de puinhoop. Zo bezien is het Movies that Matter Festival een geschikt podium hier de dialoog over te starten.
Een programmakeuze als BlacKkKlansman lijkt meer begaan met een discussie wie de boot op de ijsberg mag laten botsen in plaats van met zijn allen het roer te keren. Er is voldoende ruimte voor films als Anthropocene: The Human Epoch en The Miseducation of Cameron Post die de menselijke maat in overweldigende tijden weten te vinden.
Anthropocene: The Human Epoch – de invloed van de mens op het klimaat
De menselijke maat in overweldigende tijden vinden, geldt met name voor Anthropocene: The Human Epoch. Op bedachtzame wijze deelt deze essayfilm de gruwelen van de hedendaagse ecocide mee.
Actrice Alicia Vikander (Ex Machina) vertelt in thematisch los met elkaar verbonden hoofdstukken over de impact van de mens op de aarde. Een onder geologen aan populariteit winnend begrip is dat van het Anthropoceen: een nieuw geologisch tijdperk dat zich kenmerkt door de buitensporige invloed van de mens. De redenen daarvoor doet Anthropocene: The Human Epoch uit de doeken. Van afvalhopen tot ijzerwinning weten de regisseurs de taferelen te abstraheren tot imposante totaalbeelden. In combinatie met Vikanders stoïcijnse uiteenzetting van feiten is de destructie een ontnuchterende ervaring. De zakelijkheid is hier een passende emotie bij de efficiënte exploitatie.
Het trekt de hedendaagse mythe van vooruitgang en neutraliteit van technologie in twijfel. Het is welhaast een kalme versie van Koyaanisqatsi, een essayfilm die expliciet de invloed van technologiecritici als Jacques Ellul benoemde. In tegenstelling tot de opzwepende ritmiek van laatstgenoemde blijft deze film immer bedaard en brengt daarmee de menselijke maat terug. De abstractie wordt concreet dankzij de onderzoekende houding, die leidt tot innemende verhalen van Kenianen strijdend tegen stropers tot en met Duitsers die hun huis uit moeten door de kolenindustrie. Zo is Anthropocene: The Human Epoch een doordringende illustratie van mensen die zich staande proberen te houden in een wereld die de productiviteit tot het hoogste goed heeft verheven.
Anthropocene: The Human Epoch is nog te zien woensdag 27 maart 17.15 uur in Theater aan het Spui en zaterdag 30 maart 16.45 uur in Filmhuis Den Haag.
BlacKkKlansman – dansen naar broekspijpen
BlacKkKlansman danst echter braaf naar de broekspijpen van het establishment en draagt zo bij aan de polarisatie tussen ‘deplorables’ en liberalen in de Verenigde Staten. Het leverde regisseur Spike Lee voor het eerst een Oscar op. Gebaseerd op een waargebeurd verhaal vertelt de film over de jonge Ron Stallworth die als eerste zwarte agent start bij de politie van Colorado Springs. Op goed geluk belt hij de Ku Klux Klan op naar aanleiding van een advertentie voor nieuwe leden en weet zowaar deze organisatie te infiltreren door zijn overtuigende telefonische bravoure. Het leidt tot komische situaties over de stupiditeit van wit nationalisme, waarbij zelfs de bekende racist David Duke Stallworths leugens voor zoete koek slikt.
Dat de KKK een vrij makkelijk doelwit is om racisme aan de kaak te stellen, mag de pret niet drukken. Helaas weet Spike Lee dit gegeven niet uit te buiten. Het opgezwollen relaas, inclusief irrelevant liefdesverhaal, krijgt een dito behandeling waarin de prikkelende agitatie van Do The Right Thing mist. Dat Stallworths witte collega (de populaire Adam Driver) de fysieke ontmoetingen voor zijn rekening neemt, doet verder afbreuk aan de premisse, ondanks dat die trouw is aan de werkelijkheid.
Stuitender is echter de finale, waar Spike Lee gemakzuchtig punten wilt scoren met opzwepende beelden van de Charlottesville-rellen en Trumps verdediging van racisten als ‘very fine people’. In een tijd waarin de media van elke Trumptweet een olifant maken en oorlogscrimineel George W. Bush rehabiliteert als nobele leider is meegaan in Trumphysterie niet de weg voorwaarts. Meedoen in dit mediacircus maakt Lee niet tot een clown maar een donderpredikant. Het staat in contrast tot Clint Eastwoods aimabele boef in het recent verschenen The Mule. Die film ontwapent over racisme waar deze film bewapent. BlacKkKlansman gooit op neerbuigende wijze olie op een vuur dat gedoofd kan worden met wederzijds begrip tussen gefrustreerde Trumpstemmers van de Rust Belt en andere gemarginaliseerde groepen.
BlacKkKlansman is nog te zien woensdag 27 maart 16.00 uur in Filmhuis Den Haag.
The Miseducation of Cameron Post – gevoelig portret van verwarring
In tegenstelling tot de grotere thema’s houdt The Miseducation of Cameron Post het bescheiden. Chloë Grace-Moretz weet als opstandige lesbienne Cameron de film te redden van aanmodderen met de gekunstelde premisse.
Camerons vriendje betrapt haar tijdens het schoolbal terwijl ze zoent met haar beste vriendin. Aangezien het een streng Christelijke gemeenschap betreft, is dit zondig gedrag en haar pleegouders leveren haar dan ook af bij een kamp om weer hetero te worden. De vriendelijke doch verstikkende begeleiders weten echter niet een slaatje te slaan uit Camerons tienerverwarring. Tijdens haar verblijf schippert ze tussen verschillende begrijpelijke emoties, onder invloed van gemotiveerde kamergenoot Erin (Emily Skeggs) aan de ene kant en rebellen Jane (Sasha Lane, American Honey) en Adam (Forrest Goodluck) aan de andere kant.
Vanaf het begin is het al duidelijk dat Cameron niks zondig vindt aan haar gedrag. Regisseuse Desiree Akhavan weet samen met co-scenariste Cecilia Frugiuele echter niet op andere wijze dramatisch conflict in het verhaal te brengen. De rebellen omarmen wat de gelovigen verloochenen en daarmee is de kous af. Waarom de rebellen überhaupt maanden in het kamp zijn, komt daarom gemaakt over. En waar Camerons onzekerheden vandaan komen, blijft door de raadselachtigheid aan de oppervlakte.
Toch maakt Grace-Moretz deze mondaine beproeving tot een innemend geheel door haar ingetogen onschuld. Akhavan gaat wij-zij-geschreeuw in ieder geval uit de weg, wat de sensuele en gevoelige benadering ten goede komt. Zo is The Miseducation of Cameron Post een weliswaar vaag maar indringend portret vol begrip voor jongeren die zichzelf vinden op een onwaarschijnlijke plek.
The Miseducation of Cameron Post is nog te zien maandag 25 maart 19.15 uur en donderdag 28 maart 20.30 uur in Theater aan het Spui en zaterdag 30 maart 12.30 uur in Filmhuis Den Haag.
25 maart 2019