Movies that Matter Festival 2019 deel 4 (slot):
Racistische complotten
door Yordan Coban
Camera Justitia bracht twee documentaires over complotten tegen gekleurde mensen. De eerste ongeloofwaardig heftig in omvang en gradatie. De tweede, een bekender fenomeen, dat vandaag de dag nog steeds voorkomt.
Cold Case Hammarskjöld – verborgen complot in jungle Congo
De Franse filosoof Foucault schreef ooit dat nieuwe informatie niet lineair verworven wordt maar dat nieuw opgedane kennis al het voorheen geleerde beïnvloedt. Na het zien van Cold Case Hammarskjöld begin je als kijker dit effect te herkennen en te twijfelen aan je realiteit. Daarbij komt nog eens dat de documentaire continu balanceert op fictie, werkelijkheid en vermoedens. Als kijker verlies je op gegeven moment vertrouwen in het waarheidsgehalte van de documentaire om er toch elke keer weer terug in gezogen te worden.
De documentaire overspoelt haar kijkers met een belachelijke hoeveelheid aan informatie. Zoveel dat het bijna onrealistisch is om het gehele complot in één keer te begrijpen. Dit complot, waarmee de Deense documentairemaker Mads Brügger de kijker confronteert, is daarentegen wel betrekkelijk onbekend.
De Zweed Dag Hammarskjöld was een omstreden secretaris-generaal bij de Verenigde Naties. Zijn vliegtuig zou in 1961 zijn neergestort terwijl hij onderweg was naar de vredesonderhandelingen tussen Congo en Katanga. Er is nooit fatsoenlijk onderzoek naar het ongeluk gedaan. Er zijn een aantal merkwaardige aspecten aan zijn dood. Hammarskjöld was een idealistische man die opkwam voor de gedekoloniseerde Afrikaanse landen. Hij maakte daarmee tijdens zijn loopbaan veel vijanden. Een vergelijking met de moord op Kennedy en Oliver Stone’s JFK (1991) is daarom al snel gemaakt. Brügger stuit in zijn onderzoek op een groter kwaad dat zich achter de schermen van Hammarskjölds moord verschuilt. Een theorie die een enkeling wel eens vernomen heeft maar hoogstwaarschijnlijk als klucht afdoet.
De absurdistische wijze waarop Brügger zijn documentaire presenteert, helpt niet bij de geloofwaardigheid. Op momenten lijkt ze op een Wes Anderson-film. Dat dergelijke grote complotten wel degelijk bestaan, voedt de ziel met paranoia voor de medemens. Brügger presenteert de complotten expres over de top om de kijker argwanend op een verkeerd been te zetten om achteraf een extra lading verbazing los te weken. De tirannie van macht weet zich soms beangstigend goed verborgen te houden. We hebben documentairemakers als Mad Brügger nodig om het licht op de meest duistere zaken te laten schijnen.
Cold Case Hammarskjöld is nog te zien vrijdag 29 maart 12.30 uur in Theater aan het Spui.
Crime and Punishment – hoeders van onrecht
Een aantal jaren geleden was er veel ophef in Amerika rond de moord op Eric Garner. De afschuwelijke beelden van zijn publiekelijke wurging zullen nog lang op het netvlies kleven. Er zijn meer van dit soort incidenten geweest. Een ander voorbeeld is de moord op Philando Castile, die zonder aanleiding doodgeschoten werd in het bijzijn van zijn vrouw en kinderen. Ook deze beelden gingen de wereld rond. Eigenlijk is racisme in Amerika nooit irrelevant geweest, maar is het niet slechts een Amerikaans probleem. Racisme is een lelijke kant van onze samenleving waarvan veel mensen naïef menen dat dergelijke schandalen niet meer tot de hedendaagse werkelijkheid behoren. Crime and Punishment laat zien dat racisme vandaag de dag nog steeds levend is. Zij die denken dat blanke jongeren in gelijke situaties even veel in aanraking met justitie komen als gekleurde jongeren staan waarschijnlijk ver van die werkelijkheid af. Twaalf politieambtenaren laten in deze documentaire de harde waarheid zien.
In deze klokkenluidersdocumentaire worden zij gevolgd in hun rechtszaak tegen het politiedepartement van New York. De twaalf agenten weigeren met quota te werken (wat ook bij wet verboden is). Quota verplichten de agenten om een minimumaantal verdachten te arresteren. Dit heeft tot gevolg dat een hele hoop onschuldige mensen lastiggevallen worden puur zodat de agenten efficiënt lijken. De buurten waarin de agenten vooral op zoek gaan, zijn achterstandsbuurten waarin voornamelijk minderheden wonen. Het quotabeleid leidt tot etnisch profileren bij de politie in New York.
Naast het racisme dat we in de documentaire zien, is er de strijd tussen werknemer en werkgever. Het verhaal van deze corruptie bestrijdende agenten toont veel overeenkomsten met Sidney Lumet’s Serpico (1973) en Curtis Hansons LA Confidential (1997). Agenten vechten tegen een systeem waaraan ze zelf uitgeleverd zijn. Een gevecht in de media, in de rechtszaal, op straat en op kantoor.
28 maart 2019