*****
recensie NO
Stem nee en het geluk zal komen
door Mirthe van Lieshout
NO is wat de mensen moeten stemmen bij het referendum over de voortzetting van het regime van Pinochet in 1988 en de titel van de reclamecampagne die dat duidelijk moet maken. Om deze campagne draait het in het laatste deel van de Pinochet-trilogie. Een meesterwerk van de Chileense regisseur Pablo Larraín.
Het sluitstuk over het einde van de dictatuur is heel goed te zien zonder de voorgaande delen, Post Mortem (2010) en Tony Manero (2008), die respectievelijk bij het aantreden van Pinochet en tijdens zijn bewind spelen. Voor de kijkers die wel al bekend zijn met Larraíns films overstijgt NO alle verwachtingen.
Revolutie verkopen als frisdrank
Larraín kiest de reclameman achter de campagne als middelpunt, net als in het nooit uitgevoerde toneelstuk The Referendum van Antonio Skármeta, waarop hij de film baseert. Die reclameman is Rene Saavedra (Gael García Bernal), die door de oppositiepartijen gevraagd wordt voor het invullen van de dagelijkse vijftien minuten zendtijd, waarop ze voorafgaand aan het referendum recht hebben.
Een moeilijke taak want de oppositiepartijen zijn het onderling nergens over eens, op één ding na. Het volk moet de slechte kanten van Pinochets regime zien: de onderdrukking, de verdwijningen, de moorden. Maar Saavedra kiest voor een heel andere insteek: hij gaat de revolutie verkopen alsof het frisdrank is, met blijdschap, vrolijkheid en grapjes. ‘Stem nee en het geluk zal komen’, is de boodschap.
Originele beelden vermengd met nieuwe
Terwijl Saavedra en zijn collega ’s aan de opgewekte campagne werken, maakt het regime het hen steeds moeilijker door hun inzendingen te censureren en de leden van het campagneteam te intimideren. Saavedra’s zoontje loopt nu ook gevaar en de twee moeten tijdelijk afscheid nemen. Buiten deze emotionele scène zuigt de film je op door de meeslepende geschiedenis – alsof je het geluk hebt dat er toevallig net een camera is bij dé man die de politieke omslag van een land veroorzaakt.
Dit effect wordt versterkt doordat alles is opgenomen met Ikegami-videocamera’s uit de jaren tachtig, in de traditionele, bijna vierkante verhouding van televisiebeeld (4:3). De originele archiefbeelden van demonstraties en televisiespotjes zijn niet te onderscheiden van de nieuwe beelden. De keus voor zo’n gedateerde beeldkwaliteit is gewaagd maar pakt heel goed uit.
Referendum zet collega’s tegenover elkaar
In Saavedra zien we een apolitiek figuur die een grote politieke rol krijgt. Net als televisie is beeldpropaganda van alle tijden, maar de politieke rol van de tv in Chili in 1988 is vermoedelijk ongeëvenaard. Het hele Chileense volk wordt erbij betrokken. Weinig mensen lijken te geloven in een overwinning van kamp NO.
Ondertussen wordt de sfeer op Saavedra’s werk ook steeds meer gespannen doordat hij komt te staan tegenover zijn baas (Alfredo Castro, hoofdrol in Post Mortem en Tony Manero), die juist als adviseur van de SI-campagne werkt. Deze samenloop met het naderende referendum maakt de film adembenemend spannend.
26 januari 2013