****
recensie Aquarius
Strijdlustig standhouden
door Suzan Groothuis
Aquarius speelt in Recife, Brazilië, en draait om de 65 jarige Clara. Een weduwe die al jaren in het prachtige Aquarius-gebouw woont, maar nog de enige bewoonster is. In drie hoofdstukken krijgen we een impressie van Clara’s leven, waarbij haar band met haar geliefde woning centraal staat. Een band die onder druk komt te staan door een projectontwikkelaar die Clara wil uitkopen.
De film opent met prachtige zwart-wit beelden van de stad Recife, om vervolgens over te gaan in kleur en de beats van Queens ‘Another One Bites The Dust’. Een nieuwe ontdekking van de jonge Clara, voor wie muziek een grote passie is. Na dit muzikale tripje aan het strand belanden we in het Aquarius-gebouw, waar de verjaardag van tante Lucia gevierd wordt. Terwijl Clara’s kinderen lovende woorden uitspreken, kijkt Lucia naar een oud dressoir en hoe zij daar ooit wilde seks op had.
Terwijl Lucia’s leven gevierd wordt, staat Clara’s man stil bij 1979, het jaar dat Clara moest strijden tegen kanker. Een ziekte die overwonnen is, maar Clara haar lange haren en een borst kostte. Lange haren die ze jaren laten gracieus losschudt op het strand in hetzelfde Recife. De stad waar ze is blijven wonen, in het tweelaagse Aquarius-gebouw waar het kastje van tante Lucia nog steeds een prominente plek heeft.
Alleen in een verlaten gebouw
In drie hoofdstukken toont regisseur Kleber Mendonça Filho de jaren na 1980. Een ziekte overwonnen, haar man overleden en kinderen die volwassen zijn geworden. En ondertussen is Clara de enige bewoonster van Aquarius, want het pand is doelwit geworden van een projectontwikkelaar die iedereen behalve de trotse Clara heeft uitgekocht.
Waarom Clara graag in haar woning wil blijven, maken beelden duidelijk. Gelegen aan een zonnig strand en prachtig ingericht met een imposante platencollectie en zorgvuldig gekozen meubels en accessoires. En natuurlijk het kastje van tante Lucia, waarop de camera subtiel rust om aan te tonen dat dit huis een geschiedenis, een ziel heeft.
Ook Clara wordt benaderd door de projectontwikkelaars, maar hun aanbod om haar uit te kopen wijst ze resoluut af. In haar woning zal ze sterven. En zo ontstaat een grimmige situatie, waarbij Clara moet opboksen tegen de macht van de harde bureaucratie. En hoewel Clara het hoofd fier rechtop blijft houden, ontstaan er zorgen bij haar kinderen of ze wel zo moet doorgaan. Want wat kan je in je eentje tegen een van de machtigste projectontwikkelaars van het land?
Ingetogen, maar gevoelsrijke film
Aquarius is Kleber Mendonça Filho’s tweede speelfilm. Zijn debuut Neighboring Sounds (2012) speelt zich ook af in Recife, in een middenstandswijk waar onrust groeit en een beveiligingsbedrijf net op het juiste moment zijn diensten aanbiedt. Een broeierige film die toont hoe woongenot negatief beïnvloed wordt en de rol van geld, macht en corruptie. Daarmee is er een link met het ingetogenere Aquarius, waar de praktijken van de projectontwikkelaars allerminst zuiver zijn en er vuile spelletjes ontstaan.
Neighboring Sounds is fragmentarisch van opzet, met een zekere afstand tot de personages. In tegenstelling tot Aquarius die drijft op de hoofdpersoon, een prachtige rol van Sonia Braga (Kiss of the Spider Woman). Als Clara is zij bevlogen, standvastig en koppig. Ofwel in haar eigen woorden: “I am a woman and a child”.
Maar Aquarius is meer dan een film over een vrouw die een eenzame strijd tegen een machtig bedrijf voert. Hij gaat over nostalgie, ouder worden, liefhebben, passie en verlangens. Met muziek als middelpunt: Clara, immer omgeven door haar omvangrijke platencollectie, is muziekrecensent geweest en heeft haar passie kunnen overdragen aan haar neef. In een prachtige scène laten hij en zijn vriendin Clara een Braziliaans nummer horen en zie je hoe gevoel overmeestert en muziek samenbrengt. Clara’s muzikale erfgoed zal voortleven.
Met Aquarius levert Kleber Mendonça Filho een ingetogen, maar gevoelsrijke film, die handelt over menselijke waarden en behoeften en ondertussen subtiel de verschillen laat zien: tussen arm en rijk, individu en bureaucratie, veiligheid en onrust en zuiverheid en corruptie. En, vooral, het niet opgeven van een geliefde plek, een plek waar je als kijker de ziel voelt en die je doet verlangen naar een tripje exotisch Brazilië.
14 augustus 2017