***
recensie Byzantium
Te veel thematiek wurgt fijne vampierfilm
door Joan Gebraad
Bijna twintig jaar geleden liet Neil Jordan het menselijke gezicht van vampiers zien met een fijne verfilming van Interview with the Vampire: The Vampire Chronicles (1994). Met Byzantium lukt dat hem weer. De overvloed aan thematiek wurgt deze film helaas.
Op een dag in de negentiende eeuw gaat de jonge Clara (Gemma Arterton) mee met de charismatische, maar verdorven kapitein Ruthven (John Lee Miller). Hij maakt een prostituee van haar, iets wat ze altijd zal blijven. Wanneer Clara bevalt van haar dochter Eleanor (Saoirse Ronan) brengt ze deze naar het weeshuis. ’s Nachts sluipt ze het bordeel uit om Eleanor te bekijken. Jaren later neemt ze het heft in handen en maakt zichzelf onsterfelijk. Enkele jaren later doet ze hetzelfde met Eleanor. Happy sweet sixteen! Na tweehonderd jaar zwerven door Groot-Brittannië belandt het tweetal in het mistroostige Hastings om zich daar te settelen. Clara maakt het vervallen hotel Byzantium tot een bordeel en Eleanor zoekt zichzelf.
Byzantium snijdt allerlei thema’s aan. Zo is het naast een gotisch vampierenverhaal met romantiek en coming-of-age elementen, een verhaal over een dochter die zich als een Rapunzel probeert los te rukken van haar moeder. Hun geringe leeftijdsverschil zorgt voor een moeilijke moeder-dochterrelatie. De twee lijken soms eerder zussen, want ondanks tweehonderd jaar levenservaring gedraagt Clara zich als twintiger. Sexy kleding, torenhoge hakken, niet in staat haar hoerenleven te doorbreken en Eleanor los te laten. Ze voedt zich zonder schuldgevoel met pooiers en andere mannen, om zo wraak te nemen op mannen die vrouwen onfatsoenlijk behandelen. Ze beschermt Eleanor en verbiedt haar over hun geheim te speken.
Eleanor daarentegen is een verlegen grijze muis, die zich voedt met ouderen en ernstig zieken. Ze voelt zich altijd schuldig. Gedurende de film ontwikkelt Eleanor zich. Ze wordt verliefd en vindt de moed haar geheime identiteit, die haar zo kwelt, te onthullen met alle gevolgen van dien.
De vampier als getormenteerde schrijver
Naast de talrijke in het oog springende thema’s, presenteert Byzantium het concept van de vampier als lijdende negentiende-eeuwse auteur. Eleanor, gekweld door het verbergen van haar identiteit, heeft de gewoonte om haar verhaal op te schrijven. De pagina’s laat ze meevoeren door de wind, want niemand mag haar verhaal horen. Een schrijfcollege zet haar echter aan om haar levensverhaal op te schrijven. Ze blijkt een geboren schrijver. Een schrijfcarrière zal Eleanor echter nooit kunnen hebben, of de wereld moet haar accepteren.
Vergezochte titel
De titel Byzantium roept verwarring op. Het hotel waar Clara en Eleanor verblijven, mag dan wel zo heten, maar zegt verder weinig over de film. De eerste associatie is die met de oude stad Byzantium die later als Constantinopel en tegenwoordig Instanbul heet. Jordan verklaart dat de titel verwijst naar de laatste scène van het toneelstuk A vampire story van Moira Buffini. Byzantium is hierin ‘een tijdloze plek die zowel bestaat als niet bestaat. Een plaats voor en van de verbeelding.’ Maar waarom dan Byzantium en niet Carthago of Babylon?
De beschermgodin van Byzantium is de Griekse godin Hecate, een machtige, duistere godin die veelal wordt geassocieerd met de onderwereld, hekserij, de maan en kruispunten. In dit licht kan hotel Byzantium worden gezien als een wereld waarin verdorvenheid, goddeloosheid en het uitschot van de wereld regeert.
Wat ‘kruispunten’ betreft staat Clara, maar vooral ook Eleanor voor een keuze. Laat Clara haar dochter eindelijk vrij om zo Eleanor haar eigen weg te laten vinden? Durft Eleanor haar geheim te onthullen? Durft ze te kiezen voor haar geliefde en de volwassenheid?
Jordan wil te veel
Jordan snijdt zoveel thema’s aan dat van Byzantium misschien beter een miniserie gemaakt had kunnen worden. Ook met de cinematografie en kostumering probeert hij een verhaal te vertellen. De grauwe beelden en kledij in het naargeestige en spookachtige Hastings (sommige mensen zouden waarschijnlijk spontaan zelfmoord plegen in deze depressieve hel) staan in scherp contrast met de kostuumachtige sfeer en de sporadisch warme beelden. Door de vele thema’s is Byzantium wel origineel en geeft de realistische vampierfilm veel stof tot nadenken.
5 juli 2013