***
recensie Manuscripts Don’t Burn
Iraanse Newspeak
door Ralph Evers
De dissidente schrijver Kasra krijgt te maken met de Iraanse geheime dienst, die heeft ontdekt dat hij een manuscript over een door de staat voorbereide aanslag op Iraanse intellectuelen heeft geschreven.
Twintig jaar na dato vormt dit verboden document nog altijd een bedreiging voor de Iraanse regering. Twee huurmoordenaars, Morteza en Khosrow, worden ingezet om de documenten boven water te krijgen en de schrijver tot zwijgen te brengen, desnoods door hem te vermoorden.
Orwelliaanse wereld
De kernvraag wordt door een van de dissidenten verwoord: maakt het uit of de manuscripten geschreven zijn of slechts in het hoofd van de schrijver zitten? Hierop hebben de autoriteiten geen antwoord, maar de vraag zet de kijker aan het denken. Wanneer gedachten al verboden zijn, dan is de vrijheid veel meer in het geding. Zo komen we in een Orwelliaanse wereld terecht. Niet alleen moeten de gedachten geëlimineerd worden, ook de persoon zelf dient uitgeschakeld te worden, waarna de bewijsvoering vernietigd moet worden en de newspeak haar werk kan blijven doen.
Een dergelijk scenario deed zich twintig jaar voor, zo vertelt Kasra. Hij en andere intellectuelen kregen een busreis naar Armenië aangeboden, onder het voorwendsel van een literaire uitnodiging. Midden in de nacht stevende hun bus echter rechtstreeks op een ravijn af. Door een mirakel wist men deze valstrik van de overheid te overleven.
Een universeel thema van de 20ste en 21ste eeuw: intellectuelen zijn voor veel regimes een bedreiging. Ze worden ofwel letterlijk monddood gemaakt ofwel gevangen gezet. Daarbij bezwijken veel dissidenten onder dit machtsvertoon. Voor sommigen echter is de waarheid belangrijker. Of men hen martelt of vermoordt, hun getuigenis is belangrijker dan hun leven. Kasra behoort niet tot deze laatste categorie. In alle redelijkheid en billijkheid probeert hij tot een compromis met de machthebbers te komen. In hoeverre zijn die echter te vertrouwen? Zeker met de kernvraag van deze film in ons achterhoofd?
Parallelproces
De film, die in een blauw filter is geschoten om de kilheid en starheid van de beperkende krachten van de Iraanse autoriteiten vorm te geven, is nauwelijks fictie te noemen. Regisseur Mohammed Rasoulof is zelf op huisarrest gesteld door de Iraanse overheid, vanwege zijn politiek kritische films. Met gevaar voor zijn vrijheid en die van zijn acteurs heeft hij op een guerrillamanier Manuscripts Don’t Burn weten te maken. De acteurs hebben bij de aftiteling voor gehele anonimiteit gekozen. Daarmee is deze film naast een politiek statement een afspiegeling van de eigen situatie van Rasoulof.
De uitdieping van de karakters geeft een extra dimensie. We zijn lange tijd getuige van de alledaagse beslommeringen van de huurmoordenaars. Je zou bijna sympathie voor ze voelen. Zo houdt de film ons een spiegel voor: de stereotypering van good guys en bad guys vervaagt. De huurmoordenaars blijken mensen van vlees en bloed. Sterker nog, ze zouden zomaar onze buren kunnen zijn, met wie we prima zouden kunnen opschieten. Het is hierin dat de film interessant blijft. Want hoewel de verhaallijn goed in elkaar zit is het tempo traag en wordt de nodige concentratie van de kijker gevraagd.
22 september 2014