***
recensie Nymph()maniac (I)
De Brazilian wax voorbij
door Alfred Bos
Lars von Trier brengt de pornografie naar het arthouse. Na het zien van Nymph()maniac kijk je anders naar deuren.
Lars von Trier mag graag een knuppel in het kippenhok gooien en met Nymph()maniac kiepert hij de kip in het knuppelhok. Zijn laatste werkstuk is een vier uur durende raamvertelling, waarin een seksverslaafde vrouw, Joe (Charlotte Gainsbourg), haar levensverhaal vertelt. Het is een komen en gaan van erecte piemels en vochtige vagijnen, pornografie dus, maar dan gebracht met een cerebrale distantie en gerechtvaardigd door filosofische beschouwingen. Hier buigen hersens naar de schaamstreek, om elkaar ergens ter hoogte van de spleen te treffen.
Joe worstelt niet met haar seksualiteit noch gebruikt ze haar sieraad als wapen. Ze is bevangen door lust en geeft zich daar zonder remmingen aan over, zonder dat haar dagelijkse leven noemenswaardig van de rails loopt. Dat klinkt niet erg realistisch en hoewel de coïtus in vele variaties natuurgetrouw in beeld wordt gebracht, biedt Von Trier de kijker surrealisme van het onderkoelde, minimalistische soort dat we eerder zijn tegengekomen in het oeuvre van de tegendraadse Deense regisseur. Na het zien van Nymph()maniac kijk je anders naar deuren.
Analytisch over emoties
Joe vertelt haar verhaal aan Seligman (Stellan Skarsgård), een oudere intellectueel die haar bloedend op straat aantreft en thuis verzorgt. Seligman is Jiddisch voor ‘gelukkige man’ en hij is het koor bij haar tragedie. Hij becommentarieert en expliceert Joe’s relaas via metaforen en analogieën. Joe vertelt haar verhaal strikt linear, vanaf haar ontmaagding op 15-jarige leeftijd tot haar ontdekking, aan het einde van het eerste deel van dit tweeluik, dat liefde het geheime ingrediënt is van seks. Haar sekspartners zijn geen personen, maar functies: ze worden aangeduid met een letter. Voor een film over ongrijpbare emoties is Nymph()maniac opmerkelijk analytisch.
Nymph()maniac is een keten van elkaar chronologisch opvolgende episodes, elk met hun eigen visuele stijl, die bijeen worden gebonden door de basisscène van Joe die over haar leven vertelt tegen het klankbord Seligman. In dit eerste deel zien we de jeugdige versie van Joe, gespeeld door de 20-jarige actrice Stacy Martin. Ze ondergaat zowel het drama in haar privéleven – de dood van haar vader (Christian Slater); het zoeken naar ongeschoold werk; Mrs. H (Uma Thurman), de uitzinnige echtgenote van een filanderende huisvader – als de steeds explicieter gedraaide seksscènes met een onwezenlijke onthechtheid. Er is nauwelijks contact tussen haar fantasie en de realiteit.
Frontaal gedraaide cunnilingus
Dit is na Antichrist (2009) en Melancholia (2011) Von Triers derde opeenvolgende film met Charlotte Gainsbourg in de hoofdrol; daarmee is zijn Depressie-trilogie voltooid. De regisseur monteerde zelf een versie van meer dan vijf uur, die door zijn eigen distributiebedrijf Zentropa is ingekort tot twee delen van respectievelijk 116 en 126 minuten. De seks is in dit eerste deel nog redelijk tam, op een frontaal gedraaide cunnilingus en een sessie met Joe’s favoriete sater Jerôme (Shia LaBeouf) na. De SM en de sandwiches volgen in het tweede deel.
Ronduit zwak is het gebruik van populaire muziek op de geluidsband. Het controversiële Rammstein – die de clip van hun single Pussy opleukten met expliciete seks – ligt voor de hand, maar om de scène waarin de prille Joe en haar jeugdvriendin B tijdens een treinrit zoveel mogelijk sexpartners pogen te scoren, te voorzien van het uitgekauwde Born To Be Wild van Steppenwolf getuigt van gebrek aan fantasie dan wel volstrekte desinteresse voor de soundtrack. Dat kost een ster.
Is Nymph()maniac een analyse van dan wel ode aan de vrouwelijke seksualiteit? Is het een filmessay over de aard van lust? Stelt de film indringende vragen over de sociale mores rond seksualiteit, zoals: waarom is er geen mannelijk equivalent van het woord ‘nymfomaan’? Of: hoe beïnvloedt de tegenwoordig alom aanwezige porno het liefdesleven? En: is de door lust bevangen vrouw dader dan wel slachtoffer? Misschien weten we het als we het tweede deel hebben gezien. Wat we na deel één wél weten is dat de hype van de Brazilian wax zijn beste tijd heeft gehad. Het schaamhaar is terug.
Nymph()maniac 2 draait vanaf 9 januari. Op 26 december worden in een select aantal bioscopen deel 1 en deel 2 achter elkaar vertoond.
22 december 2013