*****
recensie Sunset Boulevard
In de ban van het verleden
door Yordan Coban
Ergens is de dood van Joe Gillis zelfmoord te noemen. Moedwillig valt hij ten prooi aan de betovering van Norma Desmond. Haar enorme villa aan Sunset Boulevard is als het web van een zwarte weduwe, geweven met vergane glorie.
Sunset Boulevard (1950) is een film over de filmindustrie, met in de hoofdrol de onsuccesvolle schrijver Joe Gillis (William Holden). Hij zit diep in de schulden en komt per toeval in aanraking met Norma Desmond (Gloria Swanson). Norma is een filmster van vroeger die met zijn hulp haar comeback wilt maken. Zij spreken een samenwerkingsrelatie af die langzaam uitdraait op de inbezitneming van Joe. Hij moet kiezen tussen zijn artistieke wens en de verleiding van het grote geld van Norma.
Vergane glorie
Norma Desmond, gespeeld door Gloria Swanson, is een gevallen ster uit een andere tijd; een tijd van zwijgende films. Norma Desmond heeft ook veel van Gloria Swanson’s eigen val van glorie. Een populaire aanname was dat, net zoals Lina Lamont uit Singin’ in the Rain (1959), het karakter Norma Desmond gebaseerd is op de oud-actrice Norma Talmadge.
Billy Wilder heeft daar echter over gezegd dat het een combinatie is van verschillende sterren uit het oude Hollywood. Toen Wilder net in Los Angeles woonde begin jaren 40, raakte hij naar eigen zeggen gefascineerd met de grote bijna leegstaande villa’s van oude filmsterren. Sterren voor wie de parade van Hollywood allang gepasseerd was. Dat gold ook voor Swanson, ooit spelend in films als Sadie Thompson (1928), Queen Kelly (1929) en Male and Female (1919), wiens carrière al jaren opgedroogd was. Gloria stond te boek als een verwende actrice met een ijdele aard. Dit maakte haar perfect voor deze rol.
Butler
Gloria Swanson is niet de enige grote naam uit de silent era die voorbij komt in Billy Wilders’ meesterwerk. In een ludieke scene waarin Norma een paar vrienden van vroeger over de vloer heeft om te kaarten, zien we Buster Keaton, Anna Q Nilsson en H.B. Warner voorbij komen. Ook Cecil B. DeMille passeert een aantal keren de revue. Norma verzoekt hem haar script te lezen en ‘net als vroeger’ films met haar te gaan maken. DeMille ziet echter geen brood meer in haar verteerde staat van dienst.
Het meest tragische is de rol van Erich von Stroheim. Hij speelt Max Von Mayerling, de butler van Norma. Zowel in de film als in het echte leven was hij ooit de regisseur van Gloria Swanson. Von Stroheim was een grootse regisseur in de silent era maar met de komst van geluid verviel zijn carrière in het spelen van kleine rolletjes. In Sunset Boulevard speelt hij een dergelijke kleine rol. Hij is de ex-man van Norma die nu slechts gereduceerd is tot haar bediende. Zijn berusting in nederigheid is pijnlijk en tegelijk aandoenlijk.
William Holden speelt zijn rol als Joe precies tussen wijsneuzerig en naïef in. De ernst in de ogen van Max als hij Joe vertelt dat hij ooit met Norma getrouwd was, had een waarschuwing voor Joe moeten zijn.
Liefde of lust
Ondanks dat Norma de jongste niet meer is, is er wel degelijk een element van lust tussen haar en Joe. Het is dezelfde spanning die te voelen is tussen Nurse Ratched (Louise Fletcher) en McMurphy (Jack Nicholson) in One Flew Over the Cuckoo’s Nest (1975). Een lust die meer te maken heeft met macht als Joe zich in bezit laat nemen door Norma, een femme fatale in optima forma.
Liefde links laten liggen en je overgeven aan lust is een thema wat ook terug komt in klassiekers als Vertigo (1957) en Blue Velvet (1986). In Vertigo (1957) volgt Scottie (James Stewart) zijn lust en fantasieën en eindigt het in een nachtmerrie. Ook Sunset Boulevard is een fascinerende kijk op de destructieve dualistische aard van de verlangens van mensen. Ten overstaand van Norma vindt namelijk ook Betty (Nancy Olson) een weg tot het leven van Joe. Zij is alles wat hij denkt te zoeken in een vrouw maar hij is volledig in de ban van Norma en de gewenning aan het leventje in haar grote mansion.
Huis als personage
Norma’s huis aan Sunset Boulevard is doemend en groots in elke zin. Het huis doet denken aan het karakteristieke paleis Xanadu uit Citizen Kane (1941). Ook het huis van Norma is als een eigen personage te noemen. Het is leeg, vervallen, verlaten en beladen met rijkdom uit een vergane tijd; net als Norma zelf. Het huis houdt haar bewoners vast in een waanwereld. Een wereld waarin zowel Norma als Joe niet geconfronteerd worden met de pijnlijke realiteit van hun teleurstellingen.
Joe belichaamt Norma’s drang naar jeugdigheid. Joe verlangt naar iemand die zijn zorgen uit handen neemt. Echter had hij niet voor rekening genomen dat dat een dergelijk fatale wending zou nemen. Achteraf terugkijkend ondergedompeld in haar zwembad had hij misschien toch voor de liefde moeten kiezen.
12 juli 2018
Sunset Boulevard draait o.a. in het Billy Wilder-programma in EYE Amsterdam. Klik hier voor de data.