****
recensie Yesterday
Wat als Google The Beatles heeft gewist?
door Alfred Bos
Hoe zou het zijn wanneer de grootste Britse songschrijvers van hun generatie, The Beatles (wie anders), het zouden opnemen tegen de beste songschrijver van de huidige generatie, Ed Sheeran? Het geeft Danny Boyle de gelegenheid om de wereld van nu tegen het licht te houden.
Yesterday is sociale satire, vermomd als romcom, geserveerd met een vleugje sciencefiction. Wanneer een weinig getalenteerde muzikant na een verkeersongeval wakker wordt in het ziekenhuis, is de wereld onzichtbaar veranderd. Zonnevlammen veroorzaken een wereldwijde stroomstoring van exact twaalf seconden die The Beatles uit het collectieve geheugen heeft gewist. De muzikant, Jack Malik (doorbraakrol van de 28-jarige Himesh Patel), herinnert zich de liedjes van John Lennon en Paul McCartney wél. En wordt een wereldster.
Yesterday is een gelaagde film. Hij spant het clichéverhaal van sukkel wordt held om een bizarre premisse. Op het eerste gezicht krijgt de kijker een romantische komedie voorgeschoteld waarin de rollen zijn omgedraaid. Ellie Appleton (Lily James), wiskundelerares, is al sinds de schoolbanken verliefd op Jack, die daar blind voor is. Hij denkt dat Ellie zijn manager is die hem naar optredens in luidruchtige kroegen en lege festivaltenten rijdt. Na talloze verwikkelingen vallen hem de schellen van de ogen. Happy end.
Marketingmachine
De buitenkant van Yesterday, de romcom-laag, is versuikerd met een gulle greep uit het Beatles-repertoire en verwijzingen naar klassieke Beatles-momenten. Ed Sheeran, de echte, heeft Jack gehoord via een lokale tv-show en vraagt hem als voorprogramma van zijn Russische tournee. Ed is net als iedereen The Beatles vergeten en meent een groot talent te hebben ontdekt. Voor hij het weet heeft Jack hem overvleugeld. Als songschrijver, als rockster. De film is ook een ode aan The Beatles.
Achter die suikerlaag worden vragen opgegooid over de huidige wereld van digitale media en de marketingmachine die cultuur vermaalt tot lifestyle en spektakelentertainment. Door de stroomstoring zijn The Beatles gewist in de cloud. Wie hun naam intikt op een zoekmachine krijgt—insecten. Op slag zijn de Fab Four verdwenen uit het collectieve geheugen van de mens. Dat krijg je wanneer je het meest persoonlijke deel van je brein, het geheugen, delegeert aan computer en smartphone.
Jack wordt geronseld door een Amerikaanse manager, Debra Hammer (Kate McKinnon), die hem overhaalt naar Los Angeles te komen. Ze is de verpersoonlijking van het type ondernemer dat muzikanten beschouwt als pinautomaat: ambitie tien, empathie nul. Bepaald hilarisch is de marketingvergadering waarin hoesontwerp en albumtitel van Jacks debuutplaat, een dubbelaar uiteraard, worden onthuld. Tot tien decimalen achter de komma gecalculeerd; Jack is immers product, geen mens.
Toe-eigening
Dat markeringcynisme staat haaks op de authenticiteit van Jack en zo leggen regisseur Danny Boyle (Trainspotting, Slumdog Millionaire, Trance) en scriptschrijver Richard Curtis (Four Weddings and a Funeral, The Boat That Rocked, Mamma Mia! Here We Go Again) een deken van nostalgie over een wereld die is vergeten wat romantiek is, zo lijkt het althans. Maar wacht even, wie verder kijkt ziet dat ze met een scalpel de wereld van nu met zijn mediamanipulatie en instant succes fileren. Yesterday draait om het eigentijdse thema van appropriation. Jack heeft succes met liedjes die helemaal niet van hem zijn, creaties die hij zich heeft toegeëigend. Zijn talent is nep. En iedereen trapt er in.
Voor de Beatles-fans is Yesterday een feest der herkenning, waarin John Lennon (een cameo van Trainspotting-veteraan Robert Carlyle) aan de kust van Suffolk woont als tekenende kluizenaar. Het verhaal van Jack en Ellie is verteld in de van Danny Boyle bekende kinetische filmstijl, inclusief teksten die in de film stappen en personage van surrealistische scènes worden. Zoals bij alle Boyle-films is de soundtrack dik in orde, al is dat in dit geval een inkoppertje. Maar wat als door kosmisch ingrijpen The Beatles zijn gewist? En Coca Cola? En Harry Potter? Dan zijn we ook verlost van Oasis.
26 juni 2019