****
recensie The Stoning of Soraya M.
Blinde meeloperij
door Cor Oliemeulen
‘Vrouwen in Iran hebben geen stem.’ De gesluierde Zahra laat een journalist haar schreeuw om aandacht op een cassettebandje meesmokkelen. Het hartverscheurende complot wordt een bestseller.
The Stoning of Soraya M. bereikte al in 2009 de buitenlandse bioscopen. Gelukkig nu ook in ons land. Je ziet de lotgevallen van een vrouw begin jaren tachtig tijdens de islamitische revolutie in een afgelegen dorpje waar eigen wetten gelden. In het door de Iraans-Franse journalist Freidoune Sahebjam opgetekende verhaal wordt moeder van vier jonge kinderen Soraya veroordeeld tot de dood door steniging. Echtgenoot Ali, die van haar af wil, beschuldigt haar valselijk en openlijk van overspel. De vereiste tweede getuige is snel gevonden en de executie onafwendbaar.
Popelen om te gooien
Bij steniging denk je misschien aan de satire in Life of Brian (1979). Een dozijn vrouwen vermomd als mannen staat met keien in de handen achter een in het zand getrokken streep te popelen om een oud mannetje te stenigen, simpelweg omdat hij ‘Jehova’ roept. Niet minder absurd gaat het er aan toe in The Stoning of Soraya M.. Nu betreft het een vrouw voor een groep mannen. Maar hier staat het huilen je nader dan het lachen; je schaamt je dat je mens bent.
Regisseur Cyrus Nowrasteh (The Day Reagan Was Shot, 2001) brengt de hele executie rigoureus in beeld. Soraya is ingegraven tot haar middel. De dorpsbewoners verzamelen stenen, niet te groot, want het is de bedoeling dat het slachtoffer langzaam sterft. De lokale moellah vertrouwt haar nog fijntjes toe dat ze met elke steen haar eer terugkrijgt. Soraya’s vader mag graag als eerste werpen, maar heeft moeite haar te raken. Hij vloekt en scheldt. Hierna geven haar twee zoontjes (de jongste met tegenzin) het goede voorbeeld, waarna Ali er grijnzend nog een schep bovenop doet.
Ayatollah Khomeini
Voordat het hele dorp los gaat, beweegt Soraya’s tante Zahra hemel en aarde om het barbaarse onrecht te stoppen. Een dag later vertelt ze het schokkende verhaal aan de journalist, vertolkt door James Caviezel, die zelf bloederig lijdend voorwerp is als Jezus in The Passion of the Christ (2004). Shohreh Aghdashloo, destijds een filmgrootheid in Iran, speelt de onvergetelijke Zahra. Nog voor de verdrijving van de sjah en de machtsovername van ayatollah Khomeini vluchtte ze naar het westen. Hier maakte ze furore in House of Sand and Fog (2003).
Ook de andere personages zijn perfect gecast: de aarzelende burgemeester, de zonnebril dragende moellah, de laffe weduwnaar, de kinderen van het gezin M., hun sluwe, manipulatieve vader Ali (Navid Negahban) en hun strijdbare maar kansloze moeder Soraya (Mozhan Marnò). Elk karakter lijkt opgesloten in traditionele en religieuze normen. Het relaas, dat begint als sfeertekening met mooie beeldkaders en gevoelige muziek, werkt langzaam dreigend toe naar een ruwe climax die je eigenlijk helemaal niet wilt zien. De vernedering van vrouwen in bijvoorbeeld Malèna (2000) en Dogville (2003) is hiermee vergeleken een lachertje.
Vrouw per definitie schuldig
In de wereld van Soraya M. moeten vrouwen hun onschuld aantonen en zijn mannen pas schuldig als dit bewezen is. Vrouwen kunnen pas getuigen als er geen tweede man is en een man kan zonder reden scheiden terwijl een vrouw de rechtbank moet smeken. Het verhaal is niet alleen een aanklacht tegen de uitwassen van de Sharia, maar veel meer een overpeinzing over de dramatische gevolgen van onderdrukking, achterklap, hypocrisie en blinde meeloperij. Gedrag van alle tijden, ook in het vrije westen.
29 september 2011