Turkse melancholie en hartstocht
door Cor Oliemeulen
Door al het gesteggel over Turkije zou je bijna vergeten dat er in dat land nog mooie films worden gemaakt. Een selectie hiervan is van 27 mei tot en met 4 juni te zien tijdens het Rode Tulp Film Festival dat draait in zes steden: Rotterdam, Den Haag, Amsterdam, Eindhoven, Utrecht en Tilburg. Veertien Turkse arthouse films strijden voor de Rode Tulp en op alle locaties zijn omlijstende activiteiten geprogrammeerd.
Het thema van de vierde editie van het Rode Tulp Film Festival is zeer actueel: vluchtelingen en gedwongen migratie. Indebioscoop blikt vooruit met twee in het oog springende films, die niet direct onder deze noemer vallen. Het prachtig gefilmde, melancholische Rauf toont het Turks-Koerdische conflict door de ogen van een jonge jongen, en in het sterk geacteerde Sarmasik stapelen conflicten zich langzaam op tot een mysterieuze finale.
Roze als metafoor van hoop en vrolijkheid
Dat een kind in zijn eentje een film kan dragen, zagen we vorig jaar nog in boeiende drama´s als Macondo en Theeb. Het is soms verfrissend om te zien hoe kinderen omgaan met een nieuwe situatie op het moment dat zekerheden dreigen weg te vallen. In Rauf zien we de jonge titelheld (Alen Huseyin Gursoy) ravotten met zijn twee beste vriendjes in een afgelegen Koerdisch dorpje in Oost-Turkije. Op school krijgt Rauf soms op zijn donder en valt hij bijna in slaap als de leraar nationalistische propaganda over de kinderen uitstrooit. Liever gaat hij werken bij een naburige timmerman die zich voornamelijk bezighoudt met het vervaardigen van doodskisten.
In het dorp zien we hoofdzakelijk kinderen, vrouwen en ouderen – de mannen vechten in de bergen. Af en toe horen we op de achtergrond beschietingen en zien we lichtflitsen aan de donkere hemel. Een omaatje wacht op een heuveltje in weer en wind tevergeefs op de terugkomst van haar zoon. De kleine Rauf wordt verliefd op Zana, de volwassen dochter van de timmerman. Zij heeft zich laten ontvallen dat roze haar favoriete kleur is, maar Rauf heeft geen idee hoe dat eruitziet. Zijn amusante zoektocht naar roze wordt een metafoor van hoop en vrolijkheid in de grauwe en onheilspellende omgeving waarin Rauf opgroeit.
De cinematografie van Rauf is schitterend. De sneeuwlandschappen doen direct denken aan de films van Nuri Bilge Ceylan, maar in tegenstelling tot de veel gebruikte lange takes van deze grote Turkse regisseur is de cameravoering veel dynamischer, wat goed past bij de beleving van de hoofdpersoon. Rauf is het prachtige debuut van de talentvolle Soner Caner en Baris Kaya die alle tijd nemen voor de introductie en met een verrassende gebeurtenis het drama op het juiste moment weten te kantelen en zowel Rauf als de kijker meevoeren tot de wonderschone finale.
Genoegdoening op de loer in uitzichtloos drama
Na de screening van Sarmaşık op een aantal internationale filmfestivals werd regisseur Tolga Karaçelik al snel gebombardeerd als rijzende ster van de Turkse cinema. Nu is dat een tikkeltje voorbarig, want een zwaluw maakt nog geen zomer en zijn komische sitcom Bebek isi die gaat over een stel dat een baby opvoedt, kreeg heel wisselende kritieken. Tolga Karaçelik (1981, Istanbul) studeerde rechten en film (in New York), schreef poëzie, maakte videoclips en vestigde in 2010 de aandacht op zich met zijn speelfilmdebuut Gise Memuru, een existentieel drama over een in zichzelf pratende man die verpietert in een tolhuisje.
In Sarmaşık bevinden meerdere personen zich in een soortgelijke kafkaëske situatie. Plaats van handeling is een vrachtschip op weg naar Egypte dat midden op zee voor anker gaat nadat het bedrijf bankroet is gegaan. De kapitein selecteert een minimumaantal van vijf bemanningsleden en wacht op goed nieuws, dat niet komt. Ieder personage staat voor een archetype, waardoor botsingen een kwestie van tijd zijn. De plot draait om Cenk (sterke rol van Nadir Saribacak: Winter Sleep), die zich steeds meer hardop afvraagt wat het doel is om zolang zonder salaris en met toenemende voedselschaarste te worden gekoeioneerd door de kapitein en een collega die zich diens rechterhand voelt. Liever ligt Cenk met zijn maat in hun kajuit te blowen.
Na de uitstekende psychologische opbouw met karakterontwikkeling lukt het de regisseur de kijker goed bij de les te houden nadat een van de bemanningsleden (een zwijgzame reus) is verdwenen en diens geest op het schip gaat rondwaren. Verveling slaat om in paranoia en Karaçelik weet die te verbeelden als een thriller met surrealistische elementen – om ten langen leste genoegdoening voor de gekwelde geesten te suggereren.
Lees hier alles over het Rode Tulp Film Festival.
24 mei 2016