Amsterdam Spanish Film Festival 2016
door Alfred Bos
Wegens succes herhaald: de tweede editie van het Amsterdam Spanish Film Festival (ASFF) vertoonde een selectie Spaanse en Latijns-Amerikaanse films. Verslag van een overdosis sentiment en een schaars hoogtepunt.
Openingsfilm La Novia vergaarde dit jaar maar liefst twaalf nominaties tijdens de uitreiking van de Goya Awards, de Spaanse Oscar. Dat is vier nominaties minder dan de openingsfilm van vorig jaar, La Isla Minima, de thriller die uitgroeide tot een heuse zomerhit in de Nederlandse bioscopen. La Novia zal dat lot niet zijn beschoren, want de film wordt hier niet uitgebracht. Het is een beetje typerend voor deze tweede editie van het Amsterdam Spanish Film Festival, eind mei in Pathé Tuschinski en EYE. Veel goede wil, minder resultaat.
Het festival werd – heel opmerkelijk – drie weken voor aanvang afgetrapt met Truman, de buddy film van Cesc Gay die inmiddels kijkers trekt in de filmhuizen. Hoewel bescheiden van omvang (14 films plus een programma van kortfilms in 6 dagen) biedt het programma een uitgelezen kans om kennis te nemen van films die verder in Nederland niet te zien zullen zijn. Alleen Ma Ma van Julio Medem, met Penélope Cruz in de hoofdrol, zal later dit jaar in roulatie gaan. Ik heb hem door omstandigheden niet kunnen zien, maar de kritieken in Amerika zijn vernietigend. Wat ik wel zag was het volgende.
La Novia
La Novia (De Bruid) is gebaseerd op een toneelstuk uit de jaren dertig van de Spaanse dichter Lorca en handelt over hartstocht. Een bruid verlaat op de huwelijksnacht haar kersverse echtgenoot om zich te voegen bij haar grote, maar door familievetes verboden liefde. Dat loopt niet goed af.
De vrouwelijke hartstocht stond eveneens centraal in de debuutfilm van Paula Ortiz, De tu ventana a la mía uit 2011, en als je La Novia (**) iets niet kunt verwijten is dat de film mank gaat aan gevoelsarmoede. Feeërieke plaatjes van onaards fraaie woestijnlandschappen en een stoet van karakterkoppen in een tijdloze setting maken evenwel nog geen geslaagde kijkervaring. Om het publiek te behagen laat de regisseur hoofdrolspeelster Inma Cuesta geheel overbodig haar bloes open knopen. Voyeurisme als kunst?
Deze kijker lukte het geen seconde om contact te maken met de film, platgeslagen als hij was door de niet aflatende stroom van emotionele uitbarstingen en dwarse koppigheid. Hij is niet gewend aan dit soort oprispingen van gemoedszwangere verdwazing. Die zijn wellicht vertrouwd binnen de Spaanse cultuur, maar voor deze kaaskop meer dan een tikkeltje te volvet. Het verklaart ook waarom La Novia niet in Nederland uitkomt. Hij is te Spaans om een internationaal publiek te behagen.
Retribution
ASFF heeft een lange lijst sponsors en een ruimhartig budget, waarmee regisseurs, acteurs en officials naar Amsterdam worden gevlogen om het festival met lijfelijke aanwezigheid extra cachet te verlenen. De films die werden vertoond in Tuschinski 1 (de mooiste bioscoopzaal van Nederland, en wellicht Europa) werden door de charmante Spaanse gastvrouw ingeleid in niet altijd even verstaanbaar Engels, al dan niet bijgestaan door een actrice of regisseur van dienst. En een tolk, want weinigen in het Spaanse filmvak zijn de internationale voertaal machtig.
Dat gold ook voor Dani de la Torre, de regisseur die na enkele kortfilms en tv-producties het afgelopen jaar in de Spaanse bioscoop debuteerde met El desconocido, op ASFF omgedoopt tot Retribution. Een bankdirecteur brengt zijn tienerdochter en zoon met de auto naar school wanneer de telefoon gaat. Een stem draagt hem op zijn bankrekening en die van zijn vrouw leeg te maken, nadere instructies volgen. Geen politie en ook niet uit de auto stappen, want onder zijn stoel zit een bom.
Retribution (**) speelt in La Coruña, de Atlantische havenstad in Galicië – de directrice van de regionale VVV las ter introductie een wervende tekst voor – en voltrekt zich zeven kwartier lang in en om de auto van de belaagde financier. Een kruising van Locke (met Tom Hardy) en Speed (met Sandra Bullock), zou je kunnen zeggen. Dat moet vonken.
Het lukt de regisseur evenwel niet om de claustrofobie van het gegeven om te zetten in drama, hoe hard de man en zijn kinderen ook tegen elkaar schreeuwen. Zowel qua plot als cinematografie overstijgt Retribution nimmer de genreclichés en de film – eigenlijk een opgeklopte tv-film – kan niet in de schaduw staan van thrillers uit Spanje als Alberto Rodriguez’s Grupo 7 of Oriol Paulo’s El Cuerpo.
The 33
Was Retribution matig bezocht (die avond speelden twee clubs uit Madrid om de belangrijkste Europese prijs voor clubvoetbal), ook bij The 33 van de Mexicaanse regisseur Patricia Riggen was Tuschinski 1 maar voor een derde gevuld. The 33 vertelt het waargebeurde verhaal na van de 33 mijnwerkers die in oktober 2010 na een unieke en voor onmogelijk gehouden reddingsactie onder de grond van de Atacama-woestijn in Chili tevoorschijn kwamen. Daar hadden ze 69 dagen vast gezeten.
Het voorval werd wereldnieuws en de redding, naar verluidt, wereldwijd door zo’n miljard mensen via de beeldbuis gevolgd. The 33 (***) heeft het Engels als voertaal en mikt met zijn aanwezigheid van enkele Hollywood-sterren (Antonio Banderas, Gabriel Byrne, Juliette Binoche) op een internationaal publiek. Dat krijgt een verhaal voorgeschoteld dat met brede streken wordt verteld door een film die niet kan kiezen tussen documentaire of rampenfilm. En dus geen van beide is.
Ook in The 33 draait alles om sentiment: van de mannen onder de grond die zich belazerd weten door wegkijkend management, de vrouwen boven de grond die te hoop lopen bij het mijnkantoor en de politiek in hoofdstad Santiago die de eer van de natie op het spel ziet staan. Alleen de ingenieurs van de reddingsoperatie houden het hoofd – en de boor – koel.
Banderas speelt de mijnwerker die zijn collega’s tot rust en discipline weet te manen, hij zorgt tevens voor de komische noot. Heel even komt de film tot leven in een hallucinante passage waarin de mannen fantaseren over voedsel, om zich daarna weinig geïnspireerd tot het (vooraf bekende) slot te slepen. Voor zo’n ‘diep’ verhaal blijft The 33 een vlakke vertoning.
El Mundo Sigue
ASFF had het klapstuk bewaard voor de slotavond. Terwijl in EYE de slotfilm Nobody Wants The Night werd vertoond, draaide voor zo’n veertig man en vrouw in een bijzaal van Tuchinski El Mundo Sigue (De wereld draait door, op ASFF aangekondigd als Life Goes On). Die film uit 1965 van de vermaarde acteur en regisseur Fernando Fernán Goméz was vanwege de politieke ondertoon door dictator Franco verboden en werd vorig jaar, digitaal gerestaureerd, op de dag af exact vijftig jaar na de oorspronkelijke première opnieuw in omloop gebracht. De film is nog nauwelijks buiten Spanje te zien geweest.
El Mundo Sigue speelt in een Madrileense volkswijk en biedt een weinig glamoreus beeld van het leven van gewone mensen in het Spanje van de jaren zestig, het Spanje van Franco. De regisseur volgt enkele personages uit een ensemble cast, een gezin met een bijbel-citerende zoon en twee aantrekkelijke dochters. Fernán Goméz zelf speelt de sukkelaar Faustino, de echtgenoot van dochter Eloíse die ooit werd uitgeroepen tot de mooiste vrouw van Madrid maar nu in armoe leeft, want Faustino vergokt zijn loon en haar huishoudgeld.
Haar zus Luisita pakt het anders aan. Zij gebruikt haar schoonheid om zich als gezelschapsdame naar een steenrijke echtgenoot te hoereren. De twee zussen kunnen elkaars bloed wel drinken, wat aanleiding geeft tot hysterische ruzies. De eeuwige loser Faustino weet iedere meevaller te verkwanselen en een greep uit de kas van de bar waar hij als ober werkt vormt de inleiding van zijn ondergang. Hij sleept zijn vrouw mee.
El Mundo Sigue (*****) is een parel, Fernán Goméz’s persoonlijke variant op het Italiaanse neorealisme. Hij vertelt het verhaal in korte scènes, gebruikt economisch en geraffineerd vormelementen uit de nouvelle vague (korte flashbacks, monologue intérieur als voice-over) en verrast meermalen met camerastandpunt en camerabeweging. El Mundo Sigue is nog even fris als de dag waarop de censuur van Franco hem naar de vergetelheid verbande. Deze vergeten klassieker verdient het om gedraaid te worden in de Nederlandse filmhuizen. Programmeurs, grijpt uw kans.
2 juni 2016