Amsterdam Spanish Film Festival, deel 2
Melodrama en intrige op zijn Spaans
door Alfred Bos
De vierde editie van het Amsterdam Spanish Film Festival (ASFF) vertoonde een selectie recente, veelal niet in Nederland gedistribueerde films uit Spanje en Latijns Amerika. Naast films presenteert ASFF filmgasten uit Spanje, muziek, wijn en hapjes.
Escobar – Atypisch liefdeskoppel
De openingsfilm van ASFF is doorgaans de winnaar van de Goya, de Spaanse Oscar. Zo niet Escobar, een grote, Engelstalige productie die internationaal wordt uitgebracht (en dat gebeurt niet met elke Goya-winnaar, zie bijvoorbeeld hieronder). De film van Fernando León de Aranoa draait ook in de Nederlandse bioscoop en schetst de loopbaan van de Colombiaanse drugsbaron die uitgroeide tot een mythe.
Het verhaal van Pablo Escobar is reeds vele malen verteld – in films, tv-series en documentaires – en León de Aranoa geeft er een eigen slinger aan door in te zoomen op de buitenechtelijke relatie tussen de crimineel en Virginia Vallejo, als presentatrice van een populair tv-programma een Bekende Colombiaanse. Javier Bardem speelt de cokeboer als een getapte botterik, even ambitieus als sluw. Bardems echtgenote Penélope Cruz maakt van de tv-ster een gemanicuurde giechel die wordt aangetrokken door roem. Wanneer de rauwe werkelijkheid door haar naïviteit prikt, zijn tv-carrière en relatie voorbij. Een Amerikaanse DEA-agent (Peter Sarsgaard) brengt haar terug op aarde.
Escobar is een goed geacteerde, vlot vertelde mainstreamfilm die zichzelf pootje haakt door te hinken op twee gedachten: de loopbaan van Escobar en het atypische liefdeskoppel. Fernando León de Aranoa focust op de crimineel en diens strapatsen, waardoor de amoureuze verwikkelingen slechts wimpel bij Escobars vlag zijn. De film was in dramatisch opzicht wellicht krachtiger – en origineler – geweest wanneer de regisseur van de bijzaak de hoofdzaak had gemaakt. Daar zijn de acteurs en het materiaal sterk genoeg voor.
El Autor – Donkere komedie met een twist
Manuel Martín Cuenca won verschillende Goya’s voor zijn vorige film, Cannibal (2013), en ook zijn laatste werkstuk viel in de prijzen, onder meer als beste film en beste regie. El Autor (De Auteur) is een donkere komedie die zich sluipenderwijs ontwikkelt tot inktzwart misdaaddrama. Álvaro (Javier Guttiérrez) is klerk op een notariaat en gescheiden van zijn vrouw, een succesvol schrijfster van bellettrie. Dat wil hij ook, beroemd worden als schrijver, zij het van verfijnde letteren. Maar wat als de verbeelding van zijn juristenbrein tekort schiet?
Álvaro begint de levens te manipuleren van zijn buren in het appartement waar hij onlangs is ingetrokken en gebruikt het resultaat als materiaal voor zijn te schrijven meesterwerk. De schrijver-poseur is een psychopaat en een intrigant. Uiterlijk charmant en coöperatief, maar in werkelijkheid calculerend creëert hij chaos om er zelf beter van te worden. Een heel eigentijds menstype, ze wonen in het Kremlin en het Witte Huis.
Maar na een fantastische plottwist, één die je onmogelijk kunt zien aankomen maar toch plausibel is, blijkt de jager in feite prooi. Er zijn meer Spaanse thrillers die verrassen door inventieve plots, denk aan El Cuerpo (The Body, 2012), maar zelden zo gehaaid als deze. Hij komt uit de gelijknamige roman van Javier Cercas.
De Spaanse topacteur Javier Gutiérrez speelt de schrijver als een nonpersoon en benadrukt aldus de schimmigheid van diens karakter en motieven. Als slagroom op de taart is er actrice Adelfa Calvo, wier seksueel gefrustreerde huisbazin Portera elke scène steelt waarin de volksvrouw met het grote hart en dito boezem zich over de nieuwe bewoner ontfermt; eerst als aanbidster, dan als furie. Ze verdiende er een Goya mee voor beste vrouwelijke bijrol. El Autor is vooralsnog niet buiten Spanje te zien.
El Aviso – Gekunsteld spel met de tijdlijn
Nu we toch verkeren in Goya-land: in de meesterlijke, met Goya’s overladen politiethriller La Isla Minima speelt Javier Gutiérrez de ‘foute’ agent. De ‘goede’ helft van het duo wordt vertolkt door Raúl Arévalo en die speelt de hoofdrol in El Aviso (De waarschuwing) van regisseur Daniel Calpalsoro. Die wisselt zijn werk voor tv-series af met gelikte speelfilms, doorgaans thrillers met actie en misdaad. Zijn vorige, Cien años de perdón, ook met Arévalo in een sleutelrol, verbindt een bankroof aan politieke intrige.
El Aviso is minder onderhoudend. Jon (Raúl Aréval) is een wiskundige wiens beste vriend op 2 april 2008 om het leven is gekomen bij een schietpartij in een benzinestation. Hij ontdekt dat er in 1976, 1955 en 1913 op dezelfde datum en zelfde locatie vergelijkbare schietincidenten zijn geweest en ziet een patroon. Het volgende slachtoffer zal tien jaar oud zijn en sterven op 2 april 2018. Jon probeert het drama te voorkomen, maar wie wil hem geloven?
Deze kijker in ieder geval niet en met hem tevens de meeste filmpersonages, want het gegeven is te gezocht om geloofwaardig te zijn. Het spelen met de tijdlijn – de film switch doorlopend en lang niet altijd even helder tussen 2008 en 2018 – verhoogt niet het begrip van de intrige. Bovendien speelt de regisseur geheel overbodig met de geestesgesteldheid van zijn protagonist: zijn het geen verzinsels van een schizofreen brein?
Fantasie en werkelijkheid lopen onontwarbaar door elkaar, een thema dat steeds vaker opduikt in eigentijdse films en staat voor de moderne verwarring waarin mediawerkelijkheid en fysieke realiteit van plaats zijn verwisseld. Gordijnen van regen moeten drama suggereren, maar een La Isla Minima is El Aviso niet. Met zijn te lang opgerekte (anti)climax zelfs in de verste verte niet: deze knoop is nat geregend en laat zich alleen met een kapmes ontwarren.
Amantes – Gecorrumpeerde onschuld
De cinema van de jaren zestig staat bekend om zijn revolutionaire vernieuwing – in filmsteno doorgaans aangeduid als Nouvelle Vague – met exponenten in Frankrijk en Italië, als ook Engeland, Verenigde Staten, Zweden, Tsjechië en Polen. Spanje had eveneens zijn vernieuwende golf, maar daar heeft de wereld dankzij het provincialisme van het Franco- regime nauwelijks kennis van kunnen nemen. Mede-oprichter van de ‘Barcelona School’ was Vicente Aranda.
Een van zijn weinige films die ook buiten Spanje te zien zijn geweest (maar nimmer in Nederland) is Amantes (De geliefden), gebaseerd op een waar gebeurd incident in de jaren veertig maar gesitueerd in het Madrid van 1954-1955. Amantes verscheen in 1991 in de bioscoop en bleek in Spanje de best bezochte film van dat seizoen; het jaar daarop won hij de Goya voor beste film. Tamelijk uniek is dat beide hoofdrolspeelsters de Spaanse Oscar kregen overhandigd: Maribel Verdú voor haar rol van het goedgelovige provinciemeisje Trini dat werkt als huishoudster bij een bourgeoisfamilie en Spaans filmicoon Victoria Abril als de femme fatale Luisa.
Ze vormen de schuine zijden van een verstikkende liefdesdriehoek, met de knappe maar ruggengraatloze Paco (Jorge Sanz) als mannelijke basis. Paco is Trini toegewijd, maar bezwijkt voor de avances van Luisa, een jeugdige weduwe bij wie hij een kamer huurt. Ze blijkt een seksueel roofdier dat letterlijk over lijken gaat. Amantes houdt het midden tussen melodrama, op zijn Spaans vet aangezet, en film noir. De ongerepte onschuld legt het af tegen zelfzuchtige berekening; op de achtergrond speelt de tegenstelling tussen de traditionele waarden van het platteland en de corruptie van de stad. Met geen van de drie centrale personages loopt het goed af.
Deze zinnelijke film oogt met zijn initiatiefrijke vrouwelijke hoofdpersonen en slappe mannelijke protagonist bijna dertig jaar na release nog steeds actueel. De film past naadloos in het diversiteitsdebat en de climax, in het door echte sneeuw bedolven Burgos, doet rillen, maar niet van de winterkou. De woordloze slotscène in de stromende regen is verpletterend raak: hoe hartstocht kan verkeren tot gif. ASFF toonde Amantes in een Engels ondertitelde 35-millimeterkopie; deze Spaanse klassieker doet uitzien naar meer films van Ananda. Welke goocheme programmeur ziet zijn kans schoon?
5 juni 2018