IDFA 2020: dit jaar is alles anders
door Bob van der Sterre
Het naderen van IDFA is een vertrouwelijk iets in de herfst. Er is alleen een dikke maar: door corona is alles anders. Een filmzaal betreden zit er niet echt in, tenzij je behoort tot de dertig gelukkigen die snel was met kaarten kopen. Zelfs naar Amsterdam reizen is momenteel ongewenst. Het festival, dat begint op 18 november en eindigt op 6 december, zal zich grotendeels online afspelen.
Verslaggever dezes zal dus voor het eerst in een decennium tijdens IDFA Amsterdam niet bezoeken, maar alles vanuit huis doen. Gelukkig houdt IDFA daar rekening mee. Online zijn veel films beschikbaar. Lees meer over het kopen van tickets voor de online voorstellingen. De Thuis-IDFA die wij ieder jaar doen tijdens het festival schrappen we dan ook dit jaar. Want het IDFA is nu zelf zo.
Voor wie ondanks alles dolgraag in een filmzaal wil zitten: lees de corona-info op de website van IDFA. Je hebt verschillende protocollen voor de locaties. Hoe het precies allemaal zal lopen, is ondergetekende ook nog niet helemaal duidelijk. Online cinema 1, 2 en 3? We zullen het allemaal wel merken.
Welke films kunnen we gaan zien op IDFA 2020?
* Bezoek het complete IDFA-programma
* Bezoek het IDFA-programma met alleen de online films (selecteer de datum bij ‘filters’)
Wat valt op aan dit programma?
1. Een interessant retrospectief van Gianfranco Rosi. De documentaire-kameleon. Bekend van zeer uiteenlopende docu’s als El Sicario Room 164, Fire at Sea, Below Sea Level. Inclusief de gebruikelijke keuze van zijn tien favoriete films in het top 10 programma.
2. Nieuwe films van grote namen als Hubert Sauper, Ai Wei Wei, Zhang Ke en Victor Kossakovsky. Met name de laatste, een portret van varkens, maakt ondergetekende weer erg nieuwsgierig.
3. Opvallend veel films uit Rusland, Marokko en Italië. Met name de Russische films klinken als de meest avontuurlijke van het IDFA-programma, zoals Hey Teachers, Bitter Love, Foundation Pit en A Boy. Films over Brazilië en Oekraïne, die eerdere jaren populair waren, lijken wat meer op hun retour, en Syrië, vaste prik de laatste jaren, ontbreekt volgens mij nu zelfs helemaal.
4. Opvallend (nog meer dan vorig jaar): de ideeënloosheid. Weinig films draaien om beeld, veel om de mensen. En daarbij zijn de thema’s vrij conservatief. Je vindt weer vrij veel films over de documentaire-evergreens families, identiteit, geschiedenis en vrouwen. Doen het ook altijd goed: portretten van mensen. We ontkomen daardoor ook niet aan de egodocumenten en coming-of-age-films, twee al platgelopen documentairepaden. Tijdens IDFA zijn ook weer héél veel mensen op zoek naar hun roots.
5. Lichtvoetige documentaires lijken steeds minder een taboe, dat dan ook weer. Bejaarden die Proust lezen in een café in Buenos Aires, een triest pretpark in New York of een docu over een spion in een bejaardentehuis (The Mole Agent).
6. Frappant veel films over dieren. Een paar documentaires over honden en Victor Kossakovsky maakte er zelfs een over een varkentje. De ontroerende film My Octopus Teacher op Netflix (ik weet het, Netflix, maar geloof me maar), waarbij je ontroerd raakt door een schattige en intelligente octopus, past precies in dit rijtje.
Wat mis je aan het programma?
Wat je zo op het eerste gezicht mist, zijn films met gekke, maffe, experimentele ideeën, films die geen (identiteits)verhaal willen vertellen maar uitgaan van het beeld. Het aantal experimentele films lijkt ondanks de berg die is gemaakt wederom niet zo heel groot – afgezien van wat je kunt bezoeken via DocLab. Ik vind het jammer dat IDFA zo’n scheidslijn heeft tussen het artistieke gedeelte en de documentaires zelf. De programmering zou wel wat spannender kunnen. En dan dus niet in thematisch opzicht, maar juist in artistiek opzicht, dat voor mij altijd op de eerste plaats zou moeten staan. Hoe kun je anders een kunstvorm blijven vernieuwen?
Liefhebbers van films over kunst, wetenschap/computers, misdaad, sport en media hoeven ook niet veel te verwachten van dit festival. Ook weinig ‘hardcore’ journalistieke documentaires dit jaar. Alleen Oecomena komt daarvoor in aanmerking.
Persoonlijk vind ik het wel jammer dat je zo’n overkill hebt aan films over families en identiteit en zo weinig over deze onderwerpen. Niet vreemd: ook de documentairewereld hangt van modes aan elkaar vast. Dat is nu ‘inclusiviteit’. IDFA schuift al een paar jaar op richting een steeds traditioneler ‘maatschappijkritisch’ documentaireprogramma en dat is best jammer. Prima dat iedere minderheid ter wereld een stem krijgt, ook de LGBT’ers in Mexico en de gays in Tsjetsjenië, natuurlijk! Maar hoe inclusiever iedereen wil zijn, des te saaier en braver wordt de kunstvorm. Een portie gezonde tegendraadsheid zou toch wel de basis moeten zijn van iedere documentairemaker.
Toch zijn er altijd uitzonderingen, zoals de interessant klinkende film Feels Good Man, over de meme Pepe the Frog die door rechtsextremisten werd ‘gekaapt’. Hoe reageer je dan als tekenaar?
13 november 2020
IDFA 2020: close-up van het programma (1)
IDFA 2020: close-up van het programma (2)